ΠΟΛΛΑ ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΑ ΠΟΛΛΑ

 

Ένας φίλος μού διηγήθηκε το παρακάτω περιστατικό και ζήτησε τη γνώμη μου για το αν έπραξε σωστά. Τις προάλλες που ήταν στο μετρό, έριξε στο αυτόματο μηχάνημα ένα νόμισμα του ενός ευρώ για να ξεκινήσει τη διαδικασία έκδοσης εισιτηρίου. Του επεστράφη. Το ξαναέριξε, ξαναβγήκε από κάτω. Το κοίταξε, του φάνηκε εντάξει, αλλά προφανώς είχε κάποιο πρόβλημα (πλαστό;) Έριξε άλλο νόμισμα, πήρε το εισιτήριο. Σκέφτηκε ότι έπρεπε να ελέγξει το νόμισμα, ίσως στην Τράπεζα της Ελλάδος. Λόγω της δουλειάς δεν προλάβαινε, δεν το έκανε ποτέ.

Την ίδια μέρα μάλιστα του περιστατικού, χρησιμοποίησε το επίμαχο νόμισμα να πληρώσει το ταξί. Δεν πίστεψε ότι έκανε κάτι παράνομο ή ανήθικο, παρότι το νόμισμα μάλλον είχε κάποιο πρόβλημα. Σκέφτηκε ότι σίγουρα θα κυκλοφορήσει περαιτέρω, ότι είναι μικρής αξίας, ότι ήταν μεγάλος κόπος για ένα νόμισμα του ενός ευρώ να πάει στην Τράπεζα της Ελλάδος, να το ελέγξει, κ.λπ. Όμως, ήταν σωστή η συμπεριφορά του; Τι θα γινόταν αν όλοι σε παρόμοιες περιπτώσεις έπρατταν όπως αυτός; Θα κυκλοφορούσαν περισσότερα νομίσματα που ενδεχομένως δεν θα έπρεπε, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια των συναλλαγών.

Συνέκρινα την άνω περίπτωση με την περίοδο της έντονης κρίσης και αβεβαιότητας του καλοκαιριού του 2012 στην Ελλάδα, όπου πολλοί συμπολίτες μας προσπαθούσαν κακήν-κακώς, με κάθε τρόπο, να αποσύρουν τα χρήματά τους από τις ελληνικές τράπεζες και να τα τοποθετήσουν σε τράπεζες του εξωτερικού. Θεωρούσα (και εξακολουθώ να θεωρώ) την κίνηση αυτή εντελώς λάθος. Τι θα  γινόταν αν όλοι σπεύδαμε να αποσύρουμε τα χρήματά μας; Χάος, ταλαιπωρία, ίσως κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, άρα κοινωνική καταστροφή. Τότε οι τράπεζες έπρεπε να στηριχθούν, να τους δειχτεί εμπιστοσύνη, για να αποφευχθεί ο πανικός.

Το ίδιο δεν είναι το κριτήριο και στην υπόθεση με το νόμισμα στο μετρό; Τα θα γινόταν αν όλοι που έριχναν το νόμισμά τους και αυτό επιστρεφόταν, το χρησιμοποιούσαν αλλού αντί να το ελέγξουν; Για κάποιο λόγο όμως, οι δύο περιπτώσεις μου φαίνονται διαφορετικές. Στη μία πρέπει (ξεκάθαρα) να τοποθετήσεις το (όποιο) προσωπικό σου συμφέρον κάτω από το συλλογικό, να αναλογιστείς ότι αν αυτό που σκέφτηκες να πράξεις το κάνουν όλοι, τα αποτελέσματα θα είναι καταστροφικά για όλους (και συνεπώς και για εσένα).

Στη δεύτερη περίπτωση, καίτοι το ηθικό καθήκον παραμένει το ίδιο, αισθάνεσαι ότι η πράξη σου (το να κυκλοφορήσεις το ενδεχομένως προβληματικό νόμισμα), αφού έχεις ζυγίσει τα πράγματα (δηλαδή να ξοδέψεις τόσο χρόνο να ελέγξεις ένα νόμισμα ή και τα το πετάξεις ακόμα – ίσως ήταν στιγμιαίο λάθος του μηχανήματος και το νόμισμα να ήταν εντάξει-, ή, σκέφτεσαι, ακόμα και αν έχει όντως πρόβλημα, πόσα νομίσματα του ενός ευρώ προβληματικά κυκλοφορούν, και τι πειράζει εάν ελάχιστα από αυτά κυκλοφορήσουν, αφού όλο και κάπου θα μπορούν να δοθούν χωρίς να ελεγχθούν κ.λπ.) «συγχωρείται».

Πέραν δε της άνω σκέψης, φαίνεται παράδοξο ότι στην πρώτη περίπτωση (χρήματα στο εξωτερικό), κάποιος, μη διαπράττοντας παράνομη πράξη, μπορεί να προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη ζημιά από τη δεύτερη (κέρμα στο μετρό) στην οποίαν, μια, ενδεχομένως, ποινικά κολάσιμη συμπεριφορά, να μην έχει παρόμοιες συνέπειες αφενός και, κυρίως, να μοιάζει δικαιολογημένη αφετέρου.

Από τους πολίτες περιμένεις υπευθυνότητα, και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό. Σε κάποιο βαθμό όμως, η υπερβολική υπευθυνότητα γίνεται σκληρότητα. Σε ποιο σημείο γίνεται αυτό; Δεν γνωρίζω. Από τους άλλους μπορείς να περιμένεις πολλά, αλλά όχι υπερβολικά πολλά.