Η ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

 

Προχθές, βρέθηκα σε μια ιδιόρρυθμη παρέα νέων ανθρώπων, κοινωνικά ευαισθητοποιημένων και πολιτικά ενεργών. Η ιδιορρυθμία της παρέας δεν βρισκόταν στο είδος αλλά στην ποικιλία των απόψεων που ακούγονταν. Αποφάσισα να καθίσω με έναν λιγομίλητο αλλά δογματικό κομμουνιστή, τον Αντρέα. Ο καθένας με μια μπύρα στο χέρι και διάθεση για μια εποικοδομητική συζήτηση ξεκινήσαμε να παραθέτουμε τις απόψεις μας.

Η συζήτηση κατέληξε στις παγκόσμιες καπιταλιστικές κρίσεις και την ευκαιρία του κομμουνισμού να αναδυθεί μέσω αυτών. Το επιχείρημα του Αντρέα στηριζόταν στην ιστορική ανάδειξη, εξέλιξη και πτώση όλων των παγκόσμιων συστημάτων. Εν ολίγοις πίστευε ότι εφόσον έπεσαν οι βασιλείς και τα φέουδα, θα πέσουν και οι πλουτοκράτες, τότε η εξουσία θα περιέλθει στους προλετάριους. Αν και το επιχείρημά του είχε μια λογική υπόσταση, γνώριζα ότι είχε έρθει η στιγμή να επιχειρηματολογήσω για την «Επικράτηση του Καπιταλισμού».

Επιχείρημα 1ο: Όλες οι παγκόσμιες καπιταλιστικές κρίσεις αντιμετωπίστηκαν με τον ίδιο τρόπο: επεκτατικά. Όταν το 1873, η πτώση των ποσοστών απόδοσης των επενδυμένων κεφαλαίων δημιούργησε ένα ρήγμα στην οικονομία, οι κεφαλαιοκράτες το αντιμετώπισαν μέσα από τον νέο ή μεγάλο αποικισμό. Οι Ευρωπαίοι ξεχύθηκαν σε όλη την υφήλιο αυξάνοντας τόσο τις πλουτοπαραγωγικές πηγές και το εργατικό δυναμικό, όσο και την καταναλωτική αγορά.

Διευρύνοντας τις αγορές και παρουσιάζοντας νέες επενδυτικές ευκαιρίες κατόρθωσαν να απωθήσουν τις συνέπειες της κρίσης, αποτρέποντας την ύφεση και την αύξηση του πληθωρισμού. Σήμερα, η βιωσιμότητα και η ανάπτυξη του καπιταλιστικού συστήματος συνδέεται άμεσα με τις ιδιωτικοποιήσεις και την ανταγωνιστική οικονομία. Η διέξοδος από την κρίση που ταλανίζει την παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στην άμβλυνση του κράτους, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και την ανάδειξη νέων επιχειρηματικών ευκαιριών στον ιδιωτικό τομέα. Συνεπώς, υπάρχει αντίδοτο στην κρίση και έχει δοκιμαστεί στο παρελθόν με επιτυχία.

Επιχείρημα 2ο: Το κεφάλαιο δεν εξυπηρετεί μόνο στην αγορά ή την πώληση προϊόντων. Ο καπιταλισμός έχει οργώσει την κοινωνία και έχει χτίσει νέες κοινωνικές δομές και σχέσεις. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα συστήματα οργάνωσης της παραγωγής δεν στηρίζεται μόνο στη συνήθεια αλλά έχει ριζώσει βαθιά στην κοινωνία, δημιουργώντας νήματα αναγκαιότητας. Τα ευρήματα του καπιταλισμού, όπως το τραπεζικό σύστημα, το χρηματιστήριο και το πλαστικό χρήμα, έχουν διαμορφώσει νέες παραγωγικές σχέσεις. Οι θεωρίες του Μαρξ ανταποκρίνονταν στις παραγωγικές σχέσεις του 18ου αιώνα, όμως τώρα αποτελούν έναν εξόφθαλμο αναχρονισμό, ακριβώς επειδή οι κοινωνικές δομές έγιναν πιο σύνθετες.

Πρόκειται για τις υπερδομές της κοινωνίας, οι οποίες σύμφωνα με τον Γκράμσι, δεν ευνοούν την ταξική πάλη. Παράλληλα, η πρόσβαση στην εκπαίδευση, η ύπαρξη κοινωνικής κινητικότητας και η καθολική αποδοχή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναβάθμισαν τις κοινωνικές σχέσεις φέρνοντας πιο κοντά προλετάριους και μπουρζουαζία. Εφόσον το αξιακό σύστημα της φιλελεύθερης αστικής τάξης άρχισε να εκφράζει και τα εργατικά στρώματα, το εγχείρημα της κοινωνικής επανάστασης μοιάζει να απομακρύνεται.

Επιχείρημα 3ο: Ο άνθρωπος είναι μια μικρογραφία του καπιταλισμού. Τα στοιχεία του καπιταλιστικού συστήματος βρίσκονται στην ψυχοσύνθεση κάθε ανθρώπου εκ φύσεως. Ο καπιταλισμός είναι ανταγωνιστικός και εγωιστής, είναι εκδικητικός και ελιτιστής. Εξελίσσεται, ανανεώνεται και μορφοποιείται συνεχώς, του αρέσει να παίρνει ρίσκα. Πολύ περισσότερο, ο άνθρωπος έχει ανάγκη τον καπιταλισμό, τόσο για να καλύπτει τις ουσιώδεις αλλά και πλασματικές ανάγκες του, όσο και για να αισθάνεται ότι αποτελεί μέρος ενός συνόλου, ενός συστήματος ιεραρχίας.

Η ιεραρχία που υφίσταται σε όλες τις καπιταλιστικές δομές είναι στοιχείο της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης. Για τον ανώτερο, η απουσία της ιεραρχίας είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι που μπορεί να φέρει μόνο απώλειες. Για τον κατώτερο, η ιεραρχία είναι το μέσο για την επίτευξη του στόχου: την κατάληψη της εξουσίας. Από τη φύση μας διεκδικούμε την εξούσια, γι' αυτό τον λόγο επικροτούμε ένα σύστημα που μας προσφέρει τη δυνατότητα της κοινωνικής ανέλιξης. Ο καπιταλισμός έχει επικρατήσει γιατί είναι κομμάτι της φύσης μας.