ΠΕΘΑΙΝΩ ΣΑΝ ΧΩΡΑ

 

Στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης και των πολλαπλών αδιεξόδων η διαπίστωση ότι η χώρα μας  αργοπεθαίνει, καθώς την εγκαταλείπουν τα καλύτερα μυαλά της προς ανεύρευση μόνιμης εργασίας στο εξωτερικό, αποτελεί πλέον κοινή παραδοχή. Η Ελλάδα διαθέτει πανεπιστήμια που δεν έχουν κλείσει πάνω από μία εκατονταετία ζωής. Εάν μάλιστα σκεφτούμε ότι τα Πανεπιστημιακά Τμήματα και οι αντίστοιχες σε αυτά καλλιεργούμενες επιστήμες ιδρύθηκαν σταδιακά στο πέρασμα των χρόνων και ότι οι μεταπτυχιακές μας σπουδές δεν έχουν πενήντα χρόνια ζωής, θα κατανοήσουμε το αυτονόητο της σπουδής των Ελλήνων φοιτητών σε επίπεδο μεταπτυχιακό, τουλάχιστον, στα πανεπιστήμια της αλλοδαπής.

Για την ακρίβεια, η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων διανοουμένων (εδώ και τέσσερις γενιές) αλλά και επαγγελματιών από καταβολής του ελληνικού κράτους, σπούδαζε στο εξωτερικό. Φουρνιές επιστημόνων επάνδρωσαν την κρατική μηχανή και τα ελληνικά πανεπιστήμια μεταφέροντας τις πολύτιμες γνώσεις τους από τα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Μετέφεραν, επίσης, το ήθος, την ακαδημαϊκότητα των εκεί ιδρυμάτων τους, έστησαν τμήματα, εργαστήρια, κλινικές, ερευνητικά προγράμματα και δημιούργησαν την επόμενη γενιά επιστημόνων. Εάν μιλήσει κανείς με φοιτητές θα διαπιστώσει το «χνάρι» των έξω σπουδών στα εδώ Τμήματα. Στο πλαίσιο αυτό υπήρχε όχι μόνον μία ισορροπία αλλά και ένα καθαρό «κέρδος».

Το συνάλλαγμα που έφευγε επιστρέφονταν στο πολλαπλάσιο, καθώς αυγάτιζε σε ανθρώπινο εξειδικευμένο δυναμικό, σε πόρους, σε γνώση και τεχνολογία. Βεβαίως, υπήρχε ανέκαθεν στον ελληνισμό της διασποράς ένα μεγάλο κομμάτι επιστημόνων που τιμούσαν τη χώρα ακόμη κι αν δεν μιλούσαν καλά ελληνικά!  

Σήμερα τα πράγματα πάνε κυρίως αντιστρόφως. Τα νέα παιδιά, αφού σπουδάσουν στα πολλά πανεπιστήμια της χώρας, ολοκληρώσουν μεταπτυχιακές σπουδές, διατριβές και μεταδιδακτορικές εργασίες ή αφού τελειώσουν την ειδικότητά τους, αποθαρρύνονται και μεταναστεύουν σε  χώρες όπου μπορούν να βρούν δουλειά αξιοποιώντας τις σπουδές τους. Το φαινόμενο έχει πάρει διαστάσεις λαίλαπας και έχει αποκτήσει τον άχαρο τίτλο: brain drain, δηλαδή αποστράγγιση μυαλών, διάνοιας. Εγώ θα το ονόμαζα «ορφάνια».

 

Φαντάζεται κανείς, διανοείται πώς θα είναι η Ελλάδα σε 20, σε 30 χρόνια χωρίς τον επιστημονικό της ανθό; Θα είναι μία χώρα γερασμένη και φτωχή σε ανθρώπινο δυναμικό. Στα πανεπιστήμια θα επικρατήσουν οι λιγότερο τολμηροί ενώ δεν θα τροφοδοτείται η έρευνα από το εξωτερικό. Τα ευεργετικά αποτελέσματα της γονιμοποίησης της σκέψης, της έρευνας και της τεχνολογίας, των τελευταίων επιστημονικών εξελίξεων από το εξωτερικό θα λείψουν. Η κίνηση της γνώσης θα είναι μονόδρομη, μόνο προς τα έξω και όχι αντίστροφα.

Οφείλουμε στη χώρα (θα έλεγα στην πατρίδα, εάν ο όρος δεν είχε ευτελιστεί), στους γονείς των νέων που μεταναστεύουν όχι από επιλογή αλλά από ανάγκη, στα ίδια τα νέα παιδιά να σχεδιάσουμε με φαντασία και τόλμη το μέλλον τους. Να ενισχύσουμε την έρευνα και τον νεωτερισμό, να βοηθήσουμε ουσιαστικά και χωρίς γραφειοκρατικές αγκυλώσεις τον νέο επιχειρηματία, να απορροφήσουμε τα ευρωπαϊκά προγράμματα για ουσιαστική ανάπτυξη, να μεταρρυθμίσουμε τη δημόσια διοίκηση, τα πανεπιστήμια, τα νοσοκομεία.

Να δείξουμε και να αποδείξουμε ότι έχει σημασία η συνειδητή επιλογή μένω στη χώρα μου και έχει νόημα η επένδυση σ’ αυτήν: επένδυση σε όλα τα επίπεδα. Το στοίχημα είναι δύσκολο, αλλά τίθεται επιτακτικά και ακριβώς επειδή είναι δύσκολο πρέπει να το κερδίσουμε εμείς, τώρα. Αλλιώς…