ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩ

  

Το κύριο πρόβλημα της οικονομικής κρίσης της Ελλάδας είναι ένα ελληνικό πρόβλημα: η βαθιά ριζωμένη απροθυμία της χώρας να εκσυγχρονιστεί. Η Ελλάδα πέρασε μια μακρά περίοδο υπό την κατοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Τα παγιωμένα πολιτικά και οικονομικά της δίκτυα είναι βαθύτατα διεφθαρμένα και δεν έχει σχηματιστεί μια αξιοκρατική γραφειοκρατία. Παρόλο που η εμπιστοσύνη στους κυβερνητικούς θεσμούς έχει διαβρωθεί, έχει εδραιωθεί μια κουλτούρα εξάρτησης.

Οι Έλληνες, θα μπορούσε να υποστηριχθεί, δεν έχουν κερδίσει το δικαίωμα να διασωθούν. Και όμως, μια έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη δεν θα αποτελούσε τη βέλτιστη λύση ούτε για την Ελλάδα ούτε για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είτε οι Έλληνες αξίζουν είτε όχι να λάβουν βοήθεια, είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης να τους βοηθήσει.

Ο ΟΟΣΑ, η Κομισιόν, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα έχουν τονίσει επανειλημμένα τη βασική αδυναμία της ελληνικής οικονομίας να παράγει μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη. Το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας υποχρηματοδοτείται, οι επενδύσεις στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης είναι ανεπαρκείς, ο εξαγωγικός τομέας είναι μικρός ενώ η ενίσχυση της παραγωγικότητας υπήρξε αργή.

Το βαρύ ρυθμιστικό πλαίσιο της Ελλάδας, το οποίο περιγράφεται πολύ καλά από τους δείκτες της Παγκόσμιας Τράπεζας αναφορικά με την ευκολία του επιχειρείν, αποτελεί ένα σημαντικό εμπόδιο ώστε να εισέλθει κάποιος σε αρκετούς επιχειρηματικούς κλάδους, αποκλείοντας πρακτικά ολόκληρες βιομηχανίες και επαγγέλματα από τον ανταγωνισμό. Ως αποτέλεσμα, η ελληνική οικονομία παλεύει να ανακατανείμει πόρους, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων, δεδομένης της ακαμψίας της αγοράς εργασίας.

Έπειτα από την είσοδο της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ, η σύγκλιση των επιτοκίων σε συνδυασμό με τις φουσκωμένες τιμές ακινήτων, τροφοδότησαν την αύξηση του χρέους των νοικοκυριών και προκάλεσαν «υπερθέρμανση» του κατασκευαστικού τομέα, θέτοντας την οικονομία σε ένα μη βιώσιμο μονοπάτι. 

Τα χρόνια πριν από την χρηματοπιστωτική κρίση, τα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και οι φούσκες στις τιμές των μετοχών ώθησαν την ετήσια αύξηση του ελληνικού ΑΕΠ στο 4,3%. Παράλληλα, οι δημόσιες δαπάνες αυξήθηκαν σε επίπεδα ανάλογα με εκείνα της Σουηδίας, ενώ τα φορολογικά έσοδα παρέμειναν μεσογειακά.

Κατά τη διάρκεια των οκτώ ετών που υπηρέτησα στο Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων της Ε.Ε., συνεργάστηκα με επτά έλληνες υπουργούς, ο καθένας από τους οποίους κάποια στιγμή παραδέχθηκε ότι τα νούμερα αναφορικά με το έλλειμμα της χώρας θα έπρεπε να αναθεωρηθούν προς τα πάνω. Κάθε φορά, ο υπουργός επέμενε ότι αυτό δεν επρόκειτο να ξανασυμβεί αλλά συνέβαινε.

Ωστόσο, όσο κακή και αν είναι η οικονομία και η πολιτική κουλτούρα της Ελλάδας, οι συνέπειες μιας εξόδου της χώρας από τη ζώνη του ευρώ είναι απλά πολύ τρομακτικές για να εξεταστούν. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα πολιτικής απόφασης, και οι ευρωπαϊκές αξίες που διακυβεύονται σε μια τέτοια απόφαση είναι σημαντικότερες από τις όποιες οικονομικές εκτιμήσεις.

Πρώτον, μια έξοδος της Ελλάδας από τη ζώνη του ευρώ θα αποτελούσε ολέθριο πλήγμα για τη χώρα. Χωρίς την στήριξη της ΕΚΤ, το τραπεζικό της σύστημα θα αποκλειόταν από τις διεθνείς αγορές. Η ελληνική κυβέρνηση θα αναγκαζόταν να κλείσει τις τράπεζες για μια ή δυο εβδομάδες, να εκδώσει νόμισμα έκτακτης ανάγκης, να περιορίσει δραστικά την πρόσβαση των νοικοκυριών στις καταθέσεις τους και να εισαγάγει ελέγχους κεφαλαίου. Όταν οι αγορές θα άνοιγαν ξανά, η νέα δραχμή θα υποτιμούνταν περί το 30-40% προτού βρεθεί μια ισορροπία.

Τα πράγματα θα χειροτέρευαν, καθώς η οικονομική κρίση θα οδηγούσε σε πολιτική κατάρρευση, καθιστώντας αδύνατη τη θέσπιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που απεγνωσμένα χρειάζεται η Ελλάδα. Μία από τις κύριες αιτίες των σοβαρών οικονομικών προβλημάτων της χώρας είναι το δυσλειτουργικό πολιτικό της σύστημα. 

Η περίοδος της δημοσιονομικής εξυγίανσης, κατά τη διάρκεια της οποίας το έλλειμμα περιορίστηκε από το 9,9% του ΑΕΠ το 2008 στο 8,9% το 2012, προκάλεσε σημαντική πολιτική αναταραχή. Μια βαθύτερη οικονομική κρίση θα μπορούσε να προκαλέσει απότομη αύξηση της κοινωνικής και πολιτικής αστάθειας. Η αποπομπή από τη ζώνη του ευρώ μιας τόσο επισφαλούς δημοκρατίας θα ήταν μια άκρως ανεύθυνη πράξη.

Η Ευρώπη θα πρέπει επίσης να λάβει υπόψη το γεωπολιτικό περιβάλλον. Η αυξημένη ένταση που προκλήθηκε από τη σύρραξη στην Ουκρανία ενδέχεται να αποσταθεροποιήσει άλλες περιοχές της ηπείρου. Μια έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη σε ένα τόσο ασταθές διεθνές περιβάλλον θα καθιστούσε περισσότερο ευάλωτη την περιοχή σε εκείνους  ιδιαίτερα στους νυν ηγέτες της Ρωσίας  που εκτιμούν ότι θα μπορούσαν να επωφεληθούν από μια αδύναμη και λιγότερο ενωμένη Ευρώπη.

Υπάρχουν πιο σημαντικά ερωτήματα που εγείρονται για την κρίση στην Ελλάδα από το αν η χώρα αξίζει να διασωθεί από τους ευρωπαίους φορολογούμενους. Αυτό που διακυβεύεται είναι θεμελιώδεις αξίες και στρατηγικά ζητήματα που βρίσκονται στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού σχεδίου. Η Ευρώπη είναι απλά πιο ευρωπαϊκή με έναν σταθερό εταίρο στην Αθήνα.