Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ «ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ»

 

Είτε είσαι δεξιός είτε αριστερός, είτε υποστηρίζεις την κυβέρνηση είτε όχι, σε ένα πράγμα συμφωνούμε όλοι: η χώρα περνάει μία πολύ δύσκολη περίοδο.Το καθημερινό λεξιλόγιο των Ελλήνων έχει εμπλουτιστεί με διάφορες λέξεις, όπως μνημόνιο, ανθρωπιστική κρίση και έλεγχοι κεφαλαίων – για να μην αναφέρουμε καν τους σύνθετους οικονομικούς όρους τύπου IOUs. 

Μία φράση που έχει επικρατήσει τις τελευταίες ημέρες στον δημόσιο διάλογο και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι η προσπάθεια «επιστροφής στην Κανονικότητα». Αυτή η φράση είναι τόσο απλή, αλλά και τόσο σύνθετη κρύβοντας παράλληλα πολλά νοήματα. Ακούγοντας τη λέξη «Κανονικότητα» μου ήρθε στο μυαλό μία κινηματογραφική θεωρία του Robin Wood, που χρησιμοποιείται ως εργαλείο για ανάλυση ταινιών τρόμου (η τραγική ειρωνεία του κινηματογραφικού είδους για την περίπτωση της Ελλάδας νομίζω είναι εμφανής). 

O Wood κάνει λόγο για την Κανονικότητα (Normality) και για τον Άλλο (the Other) που τη διαταράσσει. Ο «Άλλος», που βάσει της θεωρίας μπορεί να πάρει διάφορες μορφές (ταξικές, εθνικές, πολιτικές, ιδεολογικές κτλ), δεν συμβαδίζει με τους κανόνες της κοινωνίας και έτσι, η κοινότητα είτε προσπαθεί να τον απορρίψει είτε να τον κάνει να συμμορφωθεί με τους δικούς της όρους, θέλοντας παράλληλα να αποκαταστήσει την Κανονικότητα. Εφόσον κάνουμε λόγο για ύπαρξη Κανονικότητας και θέληση να επιστρέψουμε σε αυτήν, υπαινισσόμαστε και την ύπαρξη ενός Άλλου, κάποιου που έρχεται σε αντίθεση με το «Εγώ/Εμείς» και είναι υπαίτιος για την υπάρχουσα διατάραξη της Κανονικότητας.

Έτσι, φτάνουμε στο ερώτημα του ποιος είναι ο Άλλος της ελληνικής Κανονικότητας. Είναι ευρέως γνωστό ότι έχει γίνει μεγάλη προσπάθεια από την κοινή γνώμη και την πολιτική σκηνή της χώρας να δοθεί απάντηση σε αυτό το ερώτημα και να εντοπιστεί ο «κακός» της ελληνικής αφήγησης. Συνήθως, υπάρχει μία τάση να κατηγορούμε ως έθνος τους ξένους, ορίζοντας τον Άλλο κάτω από το πρίσμα της εθνικής ταυτότητας, ή ακόμη και να κατηγορούμε την εκάστοτε κυβέρνηση ορίζοντας τον Άλλο ως ιδεολογικό κατασκεύασμα.

Βέβαια, όλα αυτά ισχύουν βάσει μιας αυθαίρετης εξίσωσης μιας καθημερινότητας μιας χώρας σε οικονομική κρίση με τις χολιγουντιανές, κινηματογραφικές αφηγήσεις ταινιών τρόμου. Η ελληνική πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη και ο δημόσιος διάλογος πρέπει να ξεφύγει από απλουστεύσεις που υποδεικνύουν τους «κακούς» που διαταράσσουν τη δική μας Κανονικότητα. Αν δεχτούμε τη διχοτόμηση μεταξύ των ομάδων «Εμείς» και «Αυτοί», πρέπει να καταλάβουμε ότι η Κανονικότητα της κάθε χώρας βασίζεται στην εύρυθμη λειτουργία του «Εμείς» παρά στην προσπάθεια των «Άλλων» να επέμβουν στην Κανονικότητά μας.

Η λογική που έχει επικρατήσει στον δημόσιο διάλογο της Ελλάδας της οικονομικής κρίσης θα μπορούσε να παρομοιασθεί με το Απεχθές (abject) της Julia Kristeva, ορολογία που αναφέρεται στην ανθρώπινη αντίδραση σε μία επαπειλούμενη κατάρρευση κάτω από το πρίσμα της απώλειας της διάκρισης μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου ή μεταξύ Εαυτού και Άλλου. Σήμερα, έχει χαθεί η διάκριση μεταξύ του «Εμείς» και του «Άλλοι», δύο ομάδες που εύκολα μπορούν να διαφοροποιηθούν ανάλογα με το πρίσμα που τις ορίζεις. 

Είναι γεγονός ότι τα δύο κόμματα της τωρινής κυβέρνησης παλαιότερα όριζαν διαφορετικά αυτές τις δύο ομάδες και πια, η πολιτική τους έχει γίνει ταυτόσημη με αυτό που προεκλογικά ορίζαν ως το «Άλλο». Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε ως κοινωνία είναι ότι για να επιστρέψουμε στην Κανονικότητά μας πρέπει να εντοπίσουμε τον «Άλλο» πρώτα από όλα στον εαυτό μας και την κοινωνία που ζούμε και να απομονώσουμε τα στοιχεία του που επηρεάζουν τη λειτουργία του συνόλου.

Αλλιώς, αν πέφτουμε στην παγίδα της προσωποποίησης του Άλλου σε τρίτους (οι κακοί ξένοι, η κακή κυβέρνηση κτλ) τότε είμαστε άξιοι να ζούμε σε μία κινηματογραφική αφήγηση ταινίας τρόμου της δεκαετίας του 1980, με ό,τι και αν αυτό συνεπάγεται.