ΤΟ ΠΑΖΛ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

 

Όταν η τσεχική δημοκρατία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Σλοβακία εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004, πρόσθεσαν ένα ειδικό στοιχείο στην ιδέα της Ευρώπης. Δεν ήταν μόνο ότι αυτές οι χώρες, οι οποίες είχαν υποστεί κομμουνιστική διοίκηση από το 1945 μέχρι το 1989, κατόρθωσαν έκτοτε να κάνουν την πολύ δύσκολη μετάβαση στη δημοκρατία και το σύστημα της οικονομίας της αγοράς.

Ήταν επίσης ότι -και τα κράτη της Βαλτικής και η Σλοβενία, οι οποίες εντάχθηκαν την ίδια περίοδο- επιβεβαίωσαν την δέσμευση της ΕΕ σε μια Ευρώπη ενιαία και ελεύθερη. Αυτές οι χώρες είχαν επιστρέψει στην Ευρώπη. Το παζλ είναι ότι η Βαρσοβία και η Βουδαπέστη, η Πράγα και η Μπρατισλάβα, οι οποίες είχαν επωφεληθεί από το να είναι στην ΕΕ και από το να υπάρχει μια Ευρώπη ενιαία και ελεύθερη, δεν αγωνίζονται για να ολοκληρωθεί η ενοποίηση της Ευρώπης.

Αντιθέτως, σε μια περίοδο που η ΕΕ χρειάζεται μια ισχυρή και με επιρροή ομάδα των 4 της Βιζεγκραντ (V4) -η ¨ομπρέλα” η οποία ομαδοποιεί αυτές τις χώρες- η τετράδα, η οποία γιορτάζει την 25η επέτειό της το 2016, υποχωρεί από κρίσιμης σημασίας ζητήματα που θα καθορίσουν το μέλλον της Ευρώπης. Αυτό είναι μεγάλο κρίμα διότι οι εμπειρίες αυτών των χωρών έχουν σημασία. Υπάρχουν τρία μεγάλα ζητήματα στα οποία οι V4 ως κουαρτέτο θα πρέπει να επικεντρωθούν.

Το πρώτο είναι η μελλοντική σχέση της Βρετανίας με την ΕΕ. Είναι προς το συμφέρον της V4 η Βρετανία να μείνει στην ένωση. Οι οικονομικές πολιτικές της Βρετανίας, οι απόψεις της σχετικά με την ασφάλεια και την άμυνα και ο ρόλος της στην εξισορρόπηση των άλλων μεγάλων χωρών της ΕΕ δεν μπορούν να υπερεκτιμηθούν. Ωστόσο, η φωνή των V4 είναι σε μεγάλο βαθμό απούσα.

Το δεύτερο μεγάλο ζήτημα είναι η Ανατολική Ευρώπη. Η πρώην κεντροδεξιά κυβέρνηση του Civil Platform της Πολωνίας, είχε ενεργό ρόλο στο θέμα της Ουκρανίας, και με άλλες χώρες της περιοχής. Έβλεπε την ανάγκη η ΕΕ να δώσει στην Ανατολική Ευρώπη μια προοπτική της ένταξης κάποια στιγμή στην ένωση. Στο μεταξύ, το κόμμα Civic Platform αγωνίστηκε σκληρά για την ενεργειακή ασφάλεια και για πολύ πιο στενούς οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς δεσμούς με τους Ανατολικούς γείτονες της Πολωνίας. Πάνω από όλα, το Civic Platform δεν έχασε την εικόνα μιας Ευρώπης ενιαίας και ελεύθερης.

Το Νόμος και Δικαιοσύνη, ο διάδοχος του Civic Platform στην κυβέρνηση, δεν έχει ακόμη γνωστοποιήσει πλήρως την στρατηγική του προς την Ανατολική Ευρώπη. Όποια πολιτική κι αν υιοθετήσει, θα χρειαστεί την στήριξη της Γερμανίας. Η θυμώδης (για να το πούμε ήπια) σχέση της Βαρσοβίας με το Βερολίνο δεν πρόκειται να δώσει στην Πολωνία περισσότερη στήριξη. Αυτό θα επηρεάσει την ικανότητα της Βαρσοβίας να επηρεάσει την ΕΕ.

Πραγματικά, οι V4 ως ομάδα, στερούνται μιας συνεκτικής πολιτικής προς τους ανατολικούς γείτονες τους. Ένας λόγος για αυτό είναι ότι οι τέσσερις χώρες έχουν διαφορετικές απόψεις για την Ρωσία. Ωστόσο, ακριβώς διότι η ίδια η εμπειρία των V4 για την πολιτική της μετάβασης και του μετασχηματισμού, αυτά τα κράτη της Κεντρικής Ευρώπης θα πρέπει να είναι στην πρώτη γραμμή στην παροχή συμβουλών προς τους γείτονές τους, και να τους επηρεάζουν. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει.

Το τρίτο σημαντικό θέμα είναι η φαινομενική αδιαφορία της V4 προς τα θέματα άμυνας και ασφάλειας. Ναι, αυτές οι χώρες δαπανούν τώρα περισσότερα για την άμυνα και πιστεύουν ότι το ΝΑΤΟ -εννοώντας τις ΗΠΑ- είναι ο εγγυητής για την ασφάλειά τους. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Σε κάποιο στάδιο, αργά ή γρήγορα, η Ευρώπη πρόκειται να χρειαστεί την δική της ικανή πολιτική ασφάλειας και άμυνας, ανεξαρτήτως της έκβασης του βρετανικού δημοψηφίσματος για την συμμετοχή στην ΕΕ, στις 23 Ιουνίου.

Οι μεταβαλλόμενες δυναμικές της τρομοκρατίας και της σύγκρουσης και της αναταραχής στη νότια γειτονιά της Ευρώπης -να μην αναφέρουμε τις εκκρεμότητες στα Δυτικά Βαλκάνια- απαιτούν μια τέτοια ενιαία πολιτική. Αυτά δεν είναι ζητήματα αποκλειστικά για το ΝΑΤΟ, λες και οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι το Νοέμβριο του 2015 και στις Βρυξέλλες τον Μάρτιο του 2-16, δεν ήταν αρκετές για να προκαλέσουν μια τέτοια συζήτηση στην ΕΕ.

Ωστόσο, που είναι η φωνή των V4; Αντί να συγκροτηθούν, οι χώρες της V4, ιδιαίτερα η Πολωνία και η Ουγγαρία, εμπλέκονται σε μια μορφή πολιτικής που εστιάζει στη συσσώρευση δύναμης για τα κυβερνώντα κόμματα. Η ανεξαρτησία του συνταγματικού δικαστηρίου της Πολωνίας υποβαθμίζεται, ενώ ο Ούγγρος πρωθυπουργός Viktor Orban δεν έχει καμία αμφιβολία για την συμβατότητα της ανελεύθερης διακυβέρνησης και της δημοκρατίας.

Στην Τσεχία, όπως και στη γειτονική δημοκρατία, τα εκτελεστικά και νομοθετικά όργανα, συνεχώς διαφωνούν για τις σχέσεις της χώρας με την Ρωσία ενώ τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα κερδίζουν έδαφος. Αυτό που συμβαίνει στην ανατολική γειτονιά της Ευρώπης δεν είναι παρά δεύτερες σκέψεις.

Αυτή η στροφή προς τα μέσω και οι πολιτικές αλλαγές στην Πολωνία και την Ουγγαρία, δεν αποτελούν καλό οιωνό για την ΕΕ και την Ανατολική Ευρώπη. Για την πρώτη, επειδή η ΕΕ θα μπορούσε να επωφεληθεί από τις εμπειρίες των μελών της Κεντρικής Ευρώπης. Για την τελευταία διότι η Ανατολική Ευρώπη χάνει ή έχει ήδη χάσει, πολύτιμους συμμάχους εντός της ΕΕ. Ο μόνος ωφελημένος είναι η Ρωσία.

Μια αδύναμη ομάδα V4 -που προστίθεται στην μη προβλεψιμότητα του αποτελέσματος του βρετανικού δημοψηφίσματος, των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία το 2017, και στη μελλοντική επιρροή στην Ευρώπη της Καγκελαρίου Angela Merkel- ταιριάζει τέλεια στο Κρεμλίνο. Ακριβώς εξαιτίας αυτού, η V4 θα πρέπει να γνωρίζει τι διακυβεύεται. Το παζλ είναι πως καμία κυβέρνηση της V4 δεν θα πάρει το προβάδισμα.