Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ Η ΑΟΖ KAI Η ΕΛΛΑΔΑ

 

Από τη Συνθήκη της Λωζάννης το 1923 μέχρι το 1973 το Αιγαίο Αρχιπέλαγος ελεγχόταν και κυριαρχούνταν, από στρατιωτική, οικονομική και πολιτιστική άποψη, από την Ελλάδα. 

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η Τουρκία ουδέποτε διαμαρτυρήθηκε γι’ αυτή την κατάσταση και ποτέ δεν αμφισβήτησε το ισχύον νομικό καθεστώς. Αυτή η κατάσταση άλλαξε δραματικά το 1973, όταν ανακαλύφθηκαν κοιτάσματα πετρελαίου έξω από τη νήσο Θάσο από την αμερικανική εταιρεία Oceanic Exploration.

Εκείνη την περίοδο, βασικά για λόγους πολιτικής εσωτερικής κατανάλωσης, οι δικτάτορες που κυβέρνησαν την Ελλάδα από το 1967 μέχρι το 1974, ανακοίνωσαν ότι τα κοιτάσματα είχαν μεγάλη εμπορική αξία, χωρίς να αντιληφθούν τις διεθνείς επιπτώσεις αυτής της πράξης τους. Η Τουρκία αμέσως αντέδρασε και την 1η Νοεμβρίου 1973 παραχώρησε στην τουρκική εταιρεία πετρελαίων TRAO δικαιώματα εξερεύνησης υδρογονανθράκων στο ανατολικό Αιγαίο. 

Η περιοχή στην οποία η Τουρκία έδωσε δικαιώματα εξερεύνησης ξεκάθαρα επικάλυπτε της περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας των νησιών Λήμνου, Σαμοθράκης, Αγίου Ευστρατίου, Λέσβου και Χίου. Έτσι ξεκίνησε το καταραμένο φοβικό σύνδρομο που κατατρέχει όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις για 43 χρόνια τώρα. 

Σταδιακά το σύνδρομο έγινε η σφραγίδα της εξωτερικής μας πολιτικής και κορυφώθηκε με το διάσημο πλέον casus belli. Που επισημοποιήθηκε από την Τουρκία το 1995. Η Ελλάδα επέκτεινε τα χωρικά της ύδατα από 3 ν.μ. σε 6 ν.μ. τον Σεπτέμβρη του 1936, αλλά από τότε κόλλησε σε αυτό το εύρος, ενώ σήμερα, όλα τα παράκτια κράτη του πλανήτη μας, διαθέτουν 12 ν.μ.

Με τα σημερινά δεδομένα των 6 ν.μ. η πατρίδα μας διαθέτει τον έλεγχο στο 43,5% του Αιγαίου Πελάγους, ενώ η Τουρκία έχει τον έλεγχο στο 7,5% και η ανοιχτή θάλασσα καταλαμβάνει το 49%. Εάν τα χωρικά ύδατα των δύο κρατών φτάσουν τα 12 ν.μ., τότε το 71,5% θα ανήκει στην ελληνική κυριαρχία και μόνο το 8,7% στην τουρκική. 

Η περιοχή της ανοιχτής θάλασσας θα μειωθεί από το 49% στο 19.7%. Εάν και τα δυο κράτη δημιουργήσουν ΑΟΖ, τότε το υπόλοιπο τμήμα (το 19,7%) θα ανήκει αποκλειστικά στην Ελλάδα. Αυτά τα ποσοστά αναφέρονται σε απόρρητη έκθεση του Αμερικανικού Πενταγώνου και γι’ αυτό η Τουρκία πολεμά από το 1982, με χέρια και δόντια, τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και ιδιαίτερα την έννοια της ΑΟΖ.

Επίσης αυτό εξηγεί και την παράνομη, βάσει του διεθνούς δικαίου, στάση της Τουρκίας, που ισχυρίζεται ότι η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων σε 12 ν.μ. αποτελεί casus belli. Το Κοινοβούλιο της Τουρκίας, τον Ιούνιο του 1995, υιοθέτησε ένα ψήφισμα, που επισημοποιεί αυτή τη στάση της, που εκδηλώθηκε αμέσως μετά την επικύρωση του UNCLOS 1982 από το Ελληνικό Κοινοβούλιο.

Δυστυχώς, αυτή τη στάση της Τουρκίας, δηλαδή η Ελλάδα να μη επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από 6 ν.μ. σε 12 ν.μ., την υποστηρίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες , διότι πιστεύουν ότι η επέκταση των χωρικών μας υδάτων θα καταστήσει το Αιγαίο Αρχιπέλαγος μια ελληνική λίμνη που θα εμποδίζει την απρόσκοπτη διέλευση των πολεμικών τους πλοίων. 

Υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα, βάσει του UNCLOS, έχει μεν δικαίωμα χωρικών υδάτων πλάτους 12 ν.μ., αλλά δεν μπορεί να κλείσει με αυτή την ενέργεια θαλάσσιους διαδρόμους. Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι οι κανόνες της αβλαβούς διέλευσης δεν δημιουργούν προβλήματα στα αμερικανικά πλοία και ότι η ίδια, που διαθέτει έναν ογκώδη εμπορικό στόλο, δεν έχει κανένα συμφέρον να περιορίσει την ελευθερία των θαλασσών. 

Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να δημιουργήσει διαδρόμους στα στενά της για να διέρχονται τα πλοία, διότι το Αιγαίο, βάσει του Δίκαιου της Θάλασσας, δεν είναι αρχιπέλαγος και ότι οι ίδιες δεν αποδέχονται καθόλου το δικαίωμα της Ελλάδας να ορίσει στενά. Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε και την υποκριτική στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που, πρόσφατα, δηλώνει με στόμφο ότι εάν η θανατική ποινή επανέλθει στη Τουρκία. 

Τότε η Τουρκία δεν μπορεί να γίνει πλήρες μέλος της και ποιεί την νήσσαν, όταν γνωρίζει ότι η Τουρκία δεν μπορεί, επίσης, να γίνει πλήρες μέλος της ΕΕ , εάν δεν προσχωρήσει στο UNCLOS. Όλοι, στην επικίνδυνη γειτονιά μας, ανακηρύσσουν και οριοθετούν την ΑΟΖ τους και ερευνούν για υδρογονάνθρακες, ενώ εμείς συνεχίζουμε με σταυρωμένα χέρια να παρακολουθούμε τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο.

Σήμερα έχει αρχίσει μια μεγάλη και επικίνδυνη πορεία αναδιάταξης της γεωπολιτικής στρατηγικής στην Ανατολική Μεσόγειο, που για εκατοντάδες χρόνια τώρα βρίσκεται στο κέντρο των παγκόσμιων κρίσεων. Εμείς, όμως, συνεχίζουμε να παρακολουθούμε τις εξελίξεις σαν παρατηρητές, εξακολουθούμε να είμαστε ουραγοί και να αντιδρούμε στις θέσεις των άλλων και όχι να αναλαμβάνουμε προδραστικά πρωτοβουλίες.

Χρειάζεται εδώ να κάνουμε μια ιστορική αναδρομή , διότι έχουν εμφανιστεί πάλι διάφορες αναλύσεις, μετά την απόφαση κατά της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα, σχετικά με το ποια δικαστική οδό θα πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα στην διαφορά της με τη Τουρκία. Οι χώρες που έλαβαν μέρος στην Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας προσπάθησαν να διατυπώσουν κάποια φόρμουλα, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την οριοθέτηση των διαφόρων θαλάσσιων ζωνών των παράκτιων κρατών.

Δυστυχώς, δεν τα κατάφεραν και τα άρθρα της Σύμβασης απλώς απέφυγαν να υιοθετήσουν μια ξεκάθαρη θέση ανάμεσα στις δυο αντιμαχόμενες τάσεις, δηλαδή αυτής της “μέσης γραμμής” ή ίσης απόστασης (equidistance) και αυτής της ευθυδικίας (equity). Πάντως, η πλειοψηφία των αποφάσεων τα τελευταία τριάντα χρόνια έχουν επιλυθεί με την αρχή της ίσης απόστασης και η μειοψηφία με την αρχή της ευθυδικίας.

Σήμερα, η κυριαρχούσα αντίληψη στο ελληνικό πολιτικό κατεστημένο της Ελλάδας είναι ότι η Ελλάδα πρέπει να συμβιβαστεί με την Τουρκία για την ΑΟΖ, γιατί δεν μπορεί να οριοθετήσει μονομερώς την ΑΟΖ της. Συγχέουν, σκοπίμως, την ανακήρυξη με την οριοθέτηση. Όλα τα κράτη του κόσμου έχουν προχωρήσει σε μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ και μετά προσπαθούν να την οριοθετήσουν με τα γειτονικά τους κράτη. 

Δηλαδή προσποιούνται ότι δεν κατανοούν πως η Ελλάδα προσπαθεί να οριοθετήσει την ΑΟΖ της με την Κύπρο, την Αίγυπτο, τη Λιβύη, την Ιταλία και την Αλβανία, διμερώς και όχι μονομερώς. Εάν τα παράκτια γειτονικά κράτη δεν συμφωνήσουν μεταξύ τους, τότε προσφεύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή στο Διεθνές Δικαστήριο του Δίκαιου της Θάλασσας, που εδρεύει στο Αμβούργο της Γερμανίας.

Είναι δύσκολο και ίσως παράτολμο να επιχειρήσει κανείς να προβλέψει τι είδους απόφαση θα λάβει το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, σε περίπτωση που τελικά καταλήξει σ’ αυτό η ελληνοτουρκική διαφορά για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ του Αιγαίου. Έχοντας όμως υπόψη τις προηγούμενες αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου σε παρεμφερείς διαφορές. 

Μπορούμε να εικάσουμε ότι το Δικαστήριο θα χρησιμοποιήσει σ’ αυτή την περίπτωση την αρχή της «ίσης απόστασης – ειδικών περιστάσεων», αντί μόνο την αρχή της ίσης απόστασης. Το ξεχασμένο Δίκαιο της Θάλασσας έχει έρθει στην επικαιρότητα και έχει αρχίσει μια συζήτηση μήπως συμφέρει την Ελλάδα να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο του Δίκαιου της Θάλασσας και όχι στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Εκείνο που ελάχιστοι γνωρίζουν είναι ότι το 1995 το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας συνέστησε μια Επιτροπή για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία αποτελούνταν από την αφρόκρεμα του ΥΠΕΞ και από εκπροσώπους του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας. Το απόρρητο «Πόρισμα της Επιτροπής» αποτελεί μέχρι σήμερα τη γραμμή του ΥΠΕΞ στα θέματα Δικαίου Θάλασσας.

Οι κυριότερες εισηγήσεις ήταν:

•Το κυρωτικό νομοσχέδιο που θα κατατεθεί στην ελληνική Βουλή για τη Σύμβαση του Δίκαιου της Θάλασσας πρέπει να περιέχει το δικαίωμα της Ελλάδας να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της σε 12 ν.μ. και ότι η Ελλάδα διατηρεί τη δυνατότητα να κάνει χρήση αυτού του δικαιώματος οποτεδήποτε.

•Να μην καθοριστούν προς το παρόν στενά διεθνούς ναυσιπλοΐας στο Αιγαίο, αλλά να επαναλάβουμε, κατά την επικύρωση της νέας Σύμβασης, τη σχετική δήλωση που διατυπώσαμε για τα στενά αυτά τη στιγμή της υπογραφής της Σύμβασης.

•Για την επιλογή οργάνου επίλυσης διαφορών η Επιτροπή πρότεινε, κατά πλειοψηφία, να εισηγηθεί την επιλογή του νέου Διεθνούς Δικαστηρίου Δίκαιου Θάλασσας, που έχει έδρα το Αμβούργο. Η Επιτροπή εξήγησε την επιλογή της αναφέροντας ότι η νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης για την υφαλοκρηπίδα των νησιών είναι γενικώς έκδηλα άδικη και έτσι δεν υπάρχει λόγος η Ελλάδα να επιλέξει το Δικαστήριο αυτό.

Πάντως, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ό τότε Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, Ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης, μειοψήφησε, προτιμώντας το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Οι τελευταίες αναλύσεις, που βλέπουν τώρα το φως της δημοσιότητας για το ποιο είναι το καταλληλότερο Δικαστήριο, στο οποίο πρέπει η Ελλάδα να απευθυνθεί , έχουν ήδη απαντηθεί από τον Ιανουάριο του 2015. 

Όταν ο οξυδερκής Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, Ευάγγελος Βενιζέλος, αντιλαμβανόμενος πριν από όλους μας τις εξελίξεις στις αποφάσεις των διεθνών δικαστηρίων, πρόσφερε ένα μεγάλο δώρο στη σημερινή κυβέρνηση. Στις 14 Ιανουαρίου 2015 η Ελλάδα κατέθεσε μια δήλωση στα Ηνωμένα Έθνη που συμπληρώνει τη δήλωση, στην οποία είχε προβεί το 1994 σχετικά με την αποδοχή της υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης.

Με τη νέα δήλωση, η Ελλάδα εξαιρεί από την δικαιοδοσία της Χάγης τρεις κατηγορίες διαφορών. Οποιαδήποτε διαφορά σχετικά με στρατιωτικές δραστηριότητες και μέτρα που λαμβάνονται από την Ελληνική Δημοκρατία για την προστασία της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας, για σκοπούς εθνικής άμυνας, καθώς και για την προάσπιση της εθνικής ασφάλειας. 

Οποιαδήποτε διαφορά σχετικά με τα σύνορα της Ελλάδας ή εδαφικής κυριαρχίας, συμπεριλαμβανομένων των διαφορών για το εύρος και τα όρια της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εθνικού εναερίου χώρου. Αυτή ήταν μια ιδιοφυής κίνηση του Βενιζέλου, γιατί δίνεται η δυνατότητα στην Ελλάδα να αξιολογήσει τη δήλωση του άλλου κράτους και να αποφασίσει , εάν επιθυμεί την επίλυση της διαφοράς από την Χάγη. 

Έτσι εάν η Τουρκία προσφύγει μονομερώς στην Χάγη και η Ελλάδα κρίνει ότι θίγονται θέματα εθνικού συμφέροντος, η Ελλάδα μπορεί να αποσύρει τη δική της δήλωση μέσα σε 12 μήνες. 

Ταυτόχρονα, μια ημέρα αργότερα, στις 15 Ιανουαρίου 2015 η Ελλάδα κατέθεσε άλλη μια δήλωση στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, στο πλαίσιο της Σύμβασης του Δίκαιου της Θάλασσας, με την οποίαν εξαιρεί το Διεθνές Δικαστήριο Δίκαιου Θάλασσας, που εδρεύει στο Αμβούργο, από την επίλυση των διαφορών, που σχετίζονται με την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών.