ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΤΟΥΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΥΣ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΣΚΗΝΗ ΝΕΑ «ΣΥΜΜΑΧΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ»

Νέα ονόματα και ακρωνύμια συμμαχικών σχημάτων έχουν κάνει την εμφάνισή τους στη διεθνή σκηνή το τελευταίο διάστημα, αποτυπώνοντας αλλαγές στον (μεταβαλλόμενο) τρόπο με τον οποίο οι χώρες πλέον ανασυντάσσονται και συνασπίζονται έναντι των (επίσης μεταβαλλόμενων) απειλών.  Το ΝΑΤΟ μπορεί να είναι ακόμη εκεί, ρίχνοντας βαριά τη σκιά του πάνω από τις σχέσεις με τη Ρωσία στα ανοιχτά μέτωπα πέριξ του Εύξεινου Πόντου (βλ. Ουκρανία και όχι μόνο), πλην όμως ως φαίνεται το ΝΑΤΟ πλέον δεν αρκεί… γεωγραφικά.

Ενώ και μεταξύ των δυτικών «συμμάχων» υπάρχουν εμφανώς διαφορετικές προσεγγίσεις (ο Τζο Μπάιντεν το δήλωσε ξεκάθαρα στις 19 Ιανουαρίου όταν είπε πως υπάρχουν διαφορές εντός του ΝΑΤΟ αναφορικά με το Ουκρανικό και τη ρωσική επιθετικότητα: «…there are differences in NATO as to what countries are willing to do, depending on what happens»).

Διαφορετικές προσεγγίσεις που οδηγούν όμως και στην αναζήτηση νέων επί μέρους ad hoc συνασπισμών των προθύμων («ad hoc coalitions», «ad hoc arrangements», «ad hoc cooperation arrangements») από τις δυνάμεις εκείνες που νιώθουν κατά περίπτωση πως οι ανάγκες τους δεν «καλύπτονται».  

Νέα πολυμερή σχήματα στρατηγικών συνεργασιών έχουν «γεννηθεί» τα τελευταία χρόνια, με το βλέμμα στραμμένο κυρίως στην αναδυόμενη Κίνα του Σι Τζινπίνγκ που γιγαντώνεται όχι μόνο οικονομικά-εμπορικά-τεχνολογικά αλλά και στρατιωτικά στον δρόμο προς το επετειακό 2049 και τη συμπλήρωση εκατό ετών από την ίδρυσή της.  Νέες – συμμαχικού, αμυντικού, στρατηγικού τύπου – κινήσεις προώθησης πολυμερών συμπράξεων έχουν γίνει όμως παράλληλα και στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και εντός του ιδίου του νατοϊκού στρατοπέδου, με πρωταγωνίστριες χώρες της Δύσης.  

Η συμμαχία Αυστραλίας – Ηνωμένου Βασιλείου – Ηνωμένων Πολιτειών ήταν η μεγάλη είδηση του 2021. Ο λόγος για ένα συμμαχικό σχήμα το οποίο ήρθε να «καλύψει» τις σινικές ανησυχίες της Καμπέρα (η κόντρα Κίνας-Αυστραλίας έχε οξυνθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια) «κουμπώνοντας» όμως παράλληλα στο ίδιο και τις post-Brexit φιλοδοξίες (βλ. Global Britain) του Ηνωμένου Βασιλείου αλλά και το «ασιατικό πίβοτ» των ΗΠΑ. 

Το τετραμερές σχήμα στρατηγικού Διαλόγου για την Ασφάλεια, στο οποίο συμμετέχουν ΗΠΑ, Ινδία, Ιαπωνία και Αυστραλία, μετράει ήδη χρόνια ύπαρξης. Μέσα στο 2021 ωστόσο, οι άμεσα εμπλεκόμενες χώρες εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση με την οποία παρουσίασαν το δικό τους κοινό «όραμα» για τον Ινδο-Ειρηνικό, ενώ παράλληλα προχώρησαν και στην πρώτη συνάντηση τύπου QUAD Plus στην οποία συμμετείχαν επίσης η Νότια Κορέα, η Νέα Ζηλανδία και το Βιετνάμ.

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν, η ομόλογός του της Γερμανίας Αναλένα Μπέρμποκ, ο Γάλλος ΥΠΕΞ Ζαν Ιβ Λε Ντριάν και ο Βρετανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Κλέβερλι είχαν δια ζώσης συνάντηση στο Βερολίνο στις 20 Ιανουαρίου στο πλαίσιο της οποίας συζήτησαν το θέμα της «ρωσικής επιθετικότητας» στην Ουκρανία αλλά και το θέμα του Ιράν. Το εν λόγω τετραμερές σχήμα Ηνωμένων Πολιτειών-Γερμανίας-Γαλλίας-Ηνωμένου Βασιλείου αναφέρθηκε στις επίσημες ανακοινώσεις ως Transatlantic Quad. Ο όρος είχε ακουστεί ξανά στο πρόσφατο παρελθόν αλλά, ως φαίνεται, πλέον αποκτά πιο επίσημο χαρακτήρα.

Security Treaty Organization – Οργανισμός Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας: Ο συγκεκριμένος Οργανισμός, στον οποίο συμμετέχουν Ρωσία-Αρμενία-Λευκορωσία-Καζακστάν-Τατζικιστάν-Κιργιστάν υπό την ηγεσία της Ρωσίας, υπάρχει μεν εδώ και δεκαετίες, ωστόσο μόλις τις τελευταίες εβδομάδες έγινε «θέμα». Αιτία: Το γεγονός πως «ενεργοποιήθηκε» για πρώτη φορά στα χρονικά, στέλνοντας «ειρηνευτικές δυνάμεις» να συνδράμουν την αποκατάσταση της τάξης στο Καζακστάν. 

Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης – Shanghai Cooperation Organisation: Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης μετράει κι εκείνος δεκαετίες ύπαρξης. Ωστόσο τους τελευταίους μήνες στον εν λόγω Οργανισμό προσχώρησε και το Ιράν, το οποίο Ιράν παίρνει μέρος και σε κοινά ναυτικά γυμνάσια μαζί με την Κίνα και τη Ρωσία σήμερα (21 Ιανουαρίου) στον Ινδικό. Σημειωτέων, δε, πως πρόκειται για τα κατά σειρά τρίτα ναυτικά γυμνάσια που πραγματοποιούνται με τη συμμετοχή δυνάμεων από τις εν λόγω χώρες από το 2019 και έπειτα.

Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Επέμβασης – European Intervention Initiative EI2: Συστάθηκε το καλοκαίρι του 2018, έπειτα από πρωτοβουλία της Γαλλίας του Εμανουέλ Μακρόν, με στόχο την «ανάδειξη μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής κουλτούρας» που θα ανοίξει τον δρόμο μέσα από τη διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών ώστε οι Ευρωπαίοι να μπορούν να αναλάβουν κοινές δράσεις στο πλαίσιο στρατιωτικών επιχειρήσεων στο μέλλον, υπερασπιζόμενοι την ασφάλεια της Γηραιάς Ηπείρου.

Σημαντική σημείωση: η εν λόγω Πρωτοβουλία δεν συνδέεται ούτε με το ΝΑΤΟ, ούτε με την ΕΕ («Στρατηγική Πυξίδα» κλπ.), πλην όμως έχει συγκεντρώσει υπό την ομπρέλα της συνολικά 13 χώρες πολλές από τις οποίες είναι μέλη του ΝΑΤΟ και της ΕΕ: Βέλγιο, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Ισπανία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο.

Κατά τα λοιπά, βέβαια, θα μπορούσε να αναφέρει κανείς και πολλά άλλα είτε διμερή (ελληνοαμερικανική Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας MDCA, ελληνογαλλική στρατηγική εταιρική σχέση για τη συνεργασία στην άμυνα και στην ασφάλεια) είτε πολυμερή σχήματα που ως στόχο έχουν την περαιτέρω ανάπτυξη διακρατικών δεσμών και την προώθησης συμπράξεων.

Μεταξύ αυτών και τα πολυμερή σχήματα συνεργασίας της Ανατολικής Μεσογείου στη διατήρηση των οποίων έδωσαν ιδιαίτερο βάρος οι υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Κύπρου κ.κ. Νίκος Δένδιας και Ιωάννης Κασουλίδης κατά την τελευταία τους συνάντηση στην Αθήνα στις 19 Ιανουαρίου, με το βλέμμα προφανώς στραμμένο στην Τουρκία η οποία σπεύδει να αποκαταστήσει δεσμούς με Άραβες και Ισραηλινούς.

Ενδεικτική ως προς αυτό και η τηλεφωνική επικοινωνία που είχε ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου με τον Ισραηλινό ΥΠΕΞ Γιαΐρ Λαπίντ στις 20 Ιανουαρίου… την ίδια ημέρα της επίσκεψης του Έλληνα ΥΕΘΑ Νίκου Παναγιωτόπουλου στο Τελ Αβίβ.