Η ΑΥΞΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΙΜΗ ΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ Η ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ

 

Ένα πολύ σοβαρό θέμα που έχει να εξετάσει η κάθε κυβέρνηση είναι η αύξηση των εμμέσων φόρων στα αγαθά και κατά πόσον αυτή θα επηρεάσει τελικά τη ζήτηση. Με άλλα λόγια, κατά πόσο η αύξηση των φόρων κατανάλωσης επηρεάζει την ελαστικότητα ζήτησης των αγαθών αυτών.

Αν δηλαδή αυξήσουμε τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης σε ένα αγαθό, π.χ. στα καύσιμα, τελικά τα φορολογικά έσοδα θα αυξηθούν ή θα μειωθούν επειδή θα μειωθεί και η κατανάλωση του αγαθού;

Στο κείμενο αυτό θα προσπαθήσουμε ακόμα να συνδέσουμε την αύξηση των φόρων κατανάλωσης και το τελικά εισπραττόμενο φορολογικό έσοδο, με την αύξηση της φοροδιαφυγής (φοροκλοπής), επειδή είναι γνωστό ότι οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές συμβάλουν στην αύξηση της φοροδιαφυγής. Ελαστικότητα της ζήτησης (price elasticity of demand). Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή ορίζεται από τον βαθμό μεταβολής της ζητούμενης ποσότητας σε δεδομένη μεταβολή της τιμής ενός αγαθού.

Ελαστικότητα της ζήτησης ως προς τα συνολικά έσοδα (elasticity of demand and total revenue). Στην συγκεκριμένη περίπτωση η ελαστικότητα μετριέται ως προς την συνολική αύξηση ή μείωση των εσόδων σε περίπτωση αύξηση της τιμής των αγαθών λόγω της αύξησης του Ειδικού φόρου κατανάλωσης Φοροκλοπή είναι το γεγονός της μη απόδοσης φόρου στο δημόσιο (συνήθως έμμεσου) που έχει εισπράξει ο υπόχρεος σε απόδοση, από κάποιον τρίτο.

Οι κυβερνήσεις σε περίπτωση αναζήτησης άμεσα φορολογικών εσόδων, συνήθως αυξάνουν τους συντελεστές των εμμέσων φόρων και των φόρων κατανάλωσης, προσδοκώντας άμεση εισροή χρημάτων στα ταμεία τους. Το γεγονός αυτό όμως δεν είναι καθόλου βέβαιο και εξαρτάται από δύο σημαντικούς παράγοντες, την ελαστικότητα της ζητήσεως των συγκεκριμένων αγαθών και το ποσοστό αύξησης της φοροδιαφυγής. Ανάλογα με την ποσοστιαία μεταβολή της ποσότητας και της τιμής, η ζήτηση μπορεί να είναι:

1.Ελαστική (elastic demand), αν η ποσοστιαία μεταβολή της ποσότητας είναι μεγαλύτερη από την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής, οπότε και η απόλυτη τιμή του συντελεστή ελαστικότητας είναι μεγαλύτερη από τη μονάδα.

2.Ανελαστική (inelastic demand) αν, αντίθετα, η ποσοστιαία μεταβολή της ποσότητας είναι μικρότερη από την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής, οπότε η απόλυτη τιμή του συντελεστή είναι μικρότερη από τη μονάδα.

3.Μοναδιαίας ελαστικότητας (unitary elasticity) αν, η απόλυτη τιμή του συντελεστή είναι ίση με τη μονάδα, που σημαίνει ότι ποσότητα και τιμή μεταβάλλονται κατά το ίδιο ποσοστό.

4.Πλήρως ανελαστική (perfectly inelastic) αν ο συντελεστής ελαστικότητας ισούται με μηδέν, οπότε μια ορισμένη μεταβολή της τιμής δεν επιφέρει καμία μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα.

5.Απείρως ελαστική (infinitely elastic) αν η απόλυτη τιμή του συντελεστή ελαστικότητας τείνει προς το άπειρο. Σε μια τέτοια περίπτωση η ζητούμενη ποσότητα μεταβάλλεται και χωρίς μεταβολή της τιμής.

Αν θυμηθούμε τον νόμο της ζήτησης, δεχόμαστε ότι όταν αυξάνεται ή μειώνεται η τιμή ενός αγαθού, αντίστοιχα μειώνεται ή αυξάνεται η ζητούμενη ποσότητα. Το μέγεθος της μεταβολής της ποσότητας που προκαλείται από τη μεταβολή της τιμής δεν είναι το ίδιο σε όλο το μήκος της καμπύλης ζήτησης και διαφέρει από αγαθό σε αγαθό.

Αν λοιπόν η ζήτηση των αγαθών είναι ανελαστική, δηλαδή μικρότερη της μονάδας, τότε η αύξηση ενός ειδικού φόρου κατανάλωσης επιφέρει αύξηση των εσόδων του κράτους επειδή η μείωση της ζητούμενης ποσότητας είναι μικρή. Τέτοια αγαθά είναι τα βασικά καταναλωτικά όπως είδη διατροφής, φάρμακα, ενέργεια, καύσιμα κ.λπ..

Αντίθετα, αν η ζήτηση των αγαθών είναι ελαστική, δηλαδή μεγαλύτερη της μονάδας, τότε η αύξηση ενός φόρου κατανάλωσης δεν αποδίδει μεγάλα έσοδα στο κράτος επειδή η αύξηση της τιμής προκαλεί μεγάλη μείωση της ζητούμενης ποσότητας. Αν π.χ. επιβληθεί μεγαλύτερος ειδικός φόρος κατανάλωσης στα καύσιμα, είναι πιθανόν τελικά να υπάρξει μείωση φορολογικών εσόδων, επειδή πολλοί καταναλωτές θα παύσουν να καταναλώνουν αυτό το αγαθό, ή θα βρουν εναλλακτικές λύσεις μείωσης του συγκεκριμένου κόστους (π.χ. χρήση μαζικών μέσων μεταφοράς αντί Ε.Ι.Χ. αυτοκινήτου, χρήση ενός Ε.Ι.Χ. αυτοκινήτου από πολλούς που προγενέστερα χρησιμοποιούσαν το δικό τους κ.λπ).