ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ΕΝΤΟΠΙΣΕ «ΑΓΚΑΘΙΑ» ΚΑΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΑΛΙΑΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ

Η διασφάλιση της ελεύθερης πρόσβασης σε όλο το μήκος του παραλιακού μετώπου. Ο «ρόλος» της λεωφόρου Ποσειδώνος και κατά πόσον πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε να μην αποτελεί εμπόδιο ανάμεσα στις κατοικημένες περιοχές και στη θάλασσα. Η προστασία των ελάχιστων φυσικών περιοχών που έχουν απομείνει, όπως η περιοχή του ΠΙΚΠΑ, η Λομβάρδα και η Φασκομηλιά.

Αυτά είναι ορισμένα από τα κρίσιμα ζητήματα που εντόπισε ερευνητικό πρόγραμμα για τη δυτική παραλιακή ζώνη της Αττικής, που εκπονήθηκε από το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Είναι τα ίδια ζητήματα που θα κληθεί να χειριστεί το ειδικό πολεοδομικό πλαίσιο που αποφάσισε το υπουργείο Περιβάλλοντος να αναθέσει για τη ζώνη από το ΣΕΦ έως το Σούνιο, και μάλιστα με κατεπείγουσες διαδικασίες, μέσω ΤΑΙΠΕΔ και Ταμείου Ανάκαμψης. Ενα πλαίσιο που θα τροποποιήσει τον πολεοδομικό σχεδιασμό 11 διαδοχικών δήμων.

Το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Ακτών Αττικής που εκπονήθηκε από το ΕΜΠ αφορά τη χωρική ενότητα από το ΣΕΦ έως την Αγία Μαρίνα Κρωπίας. Είναι η ίδια ζώνη που καλύπτεται σήμερα από προεδρικό διάταγμα του 2004, με το οποίο καθορίστηκαν το καθεστώς προστασίας, χρήσεις γης, όροι και περιορισμοί δόμησης – ένα διάταγμα που έχει τροποποιηθεί τουλάχιστον δέκα φορές (για την προσθήκη διαφόρων ειδικών ρυθμίσεων). 

Αλλά και είναι πλέον ανεπίκαιρο γιατί έχουν μεσολαβήσει σημαντικές αλλαγές στο οικιστικό περιβάλλον: ξεχωρίζει η δρομολόγηση μεγάλων έργων, είτε δημόσιων (ανάπλαση Φαληρικού όρμου, Κέντρο Πολιτισμού στην Καλλιθέα) είτε ιδιωτικών (δημιουργία μιας νέας πόλης στο Ελληνικό).

Ας δούμε τα βασικότερα σημεία που θέτει η μελέτη του ΕΜΠ

• Αστικά μέτωπα Μοσχάτου – Βάρκιζας

Οι περιοχές αυτές, αναφέρει η μελέτη του ΕΜΠ, αν και μπορούν να θεωρηθούν προνομιακές λόγω της γειτνίασής τους με το παράκτιο μέτωπο, δεν παύουν να είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Ως κοινό πρόβλημα καταγράφεται η προσπελασιμότητα της λεωφόρου Ποσειδώνος και κατά συνέπεια η προσβασιμότητα στην ακτογραμμή.

Η συγκέντρωση χρήσεων και δραστηριοτήτων μαζικής προσέλευσης (λ.χ. χρήσεις αναψυχής), τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του δρόμου, η απουσία παράδρομων, οι υψηλές ταχύτητες που αναπτύσσουν τα αυτοκίνητα κ.ο.κ. είναι κάποιοι από τους παράγοντες που διαμορφώνουν συνθήκες επικινδυνότητας για τους πεζούς. Το υπουργείο Περιβάλλοντος ανακοίνωσε ότι θα εκπονήσει ειδικό πολεοδομικό σχέδιο – Θα τροποποιηθεί ο σχεδιασμός 11 διαδοχικών δήμων.

• Έκταση ΠΙΚΠΑ

Καταλαμβάνει μια κατάφυτη έκταση 190 στρεμμάτων, στο όριο της Βούλας. Οι πρώτες εγκαταστάσεις κατασκευάστηκαν το 1925 με σκοπό τη φιλοξενία παιδιών κατασκηνώσεων, ενώ το συγκρότημα εμπλουτίστηκε το 1936-37 με κτίρια που φέρουν την υπογραφή του μοντερνιστή αρχιτέκτονα Πάνου Τζελέπη (παρότι αποτελούν σημαντικά δείγματα μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής, τα κτίρια δεν έχουν κριθεί διατηρητέα). 

Ο χώρος περιλαμβάνει και προστατευμένη, περιφραγμένη παραλία για άτομα με ειδικές ανάγκες, ενώ εκατέρωθέν του βρίσκονται το παλιό κάμπινγκ Βούλας και μικροί κολπίσκοι σε φυσική μορφή. Σύμφωνα με το ΕΜΠ, οι εγκαταστάσεις θα μπορούσαν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά με το Ασκληπιείο Βούλας, ενώ το εναπομείναν φυσικό κομμάτι εκτός του ΠΙΚΠΑ θα πρέπει να προστατευθεί.

• Λιμανάκια Βουλιαγμένης, Φασκομηλιά

Η περιοχή αποτελεί έναν από τους λίγους εναπομείναντες φυσικούς πόρους τού υπό μελέτη τμήματος της ακτογραμμής. Σύμφωνα με το ΕΜΠ, αποτελεί μια περιβαλλοντικά ευαίσθητη περιοχή, ένα τοπίο ιδιαίτερης ομορφιάς και βιοποικιλότητας, με βραχώδεις σχηματισμούς, στην απόληξη του ορεινού όγκου του Υμηττού. Σήμερα είναι ανοικτή και απευθύνεται σε μια ποικιλία κοινωνικών ομάδων, παρά το δυσπρόσιτο της γεωμορφολογίας της, προσφέροντας ένα είδος αναψυχής μοναδικό στο παράκτιο μέτωπο. Τα κύρια προβλήματα αφορούν τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του παραλιακού δρόμου (πλάτος, κλίσεις), που σε συνδυασμό με τις υψηλές ταχύτητες των Ι.Χ. δημιουργούν συνθήκες επικίνδυνες. 

Καταγράφονται επίσης πιέσεις για οικιστική και τουριστική ανάπτυξη από την Εκκλησία της Ελλάδος, η οποία είναι ιδιοκτήτης σημαντικής έκτασης στην περιοχή της Φασκομηλιάς. Στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής ανάπτυξης του παράκτιου μετώπου του Σαρωνικού, προτείνεται από το ΕΜΠ να παραμείνει τελείως αδόμητη η περιοχή.

«Το παραλιακό μέτωπο από τον Πειραιά έως το Σούνιο είναι “πολλών ταχυτήτων”», λέει ο Νίκος Μπελαβίλας, καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ και επιστημονικός υπεύθυνος του συγκεκριμένου ερευνητικού προγράμματος. «Από τον Πειραιά έως τη Βουλιαγμένη έχουμε ένα αμιγώς αστικό μέτωπο, με πολλές εντατικές χρήσεις στην παράκτια ζώνη και λίγες φυσικές νησίδες, όπως το ΠΙΚΠΑ. Μετά τη Βουλιαγμένη σταματά η μητροπολιτική Αθήνα και αρχίζει να κυριαρχεί το ελεύθερο τοπίο. 

Βασικοί πόλοι της περιοχής είναι το Λαγονήσι, η Σαρωνίδα και η Ανάβυσσος, ενώ σημαντικές περιοχές για προστασία είναι οι Αλυκές Αναβύσσου και τα Λεγρενά. Η αντιμετώπιση, συνεπώς, του πολεοδομικού σχεδίου θα πρέπει να είναι διαφορετική: στο αστικό κομμάτι πρέπει να διευκολύνει την πρόσβαση των πολιτών στην ακτή και να εξετάσει τη σταδιακή υποβάθμιση της κυκλοφοριακής σημασίας της λεωφόρου Ποσειδώνος, που λειτουργεί σήμερα ως φράγμα ανάμεσα στην πόλη και στη θάλασσα.

Στο υπόλοιπο κομμάτι, πρώτη προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η προστασία του εναπομείναντος φυσικού αποθέματος». Να σημειωθεί ότι ανάμεσα στις προτάσεις της μελέτης είναι η δημιουργία ενιαίου ποδηλατοδρόμου – πεζοδρόμου (που προωθείται σήμερα μέσω μελέτης από το ΤΑΙΠΕΔ). Η πρόταση ακολουθεί τη χάραξη της λεωφόρου Ποσειδώνος και όχι την ακτογραμμή, επιχείρημα που επικαλέστηκε πρόσφατα και το υπουργείο Περιβάλλοντος για να αιτιολογήσει τις εμφανιζόμενες αποκλίσεις κατά περιοχές.

Ειδικό πολεοδομικό σχέδιο για την περιοχή του ΣΕΦ και την ευρύτερη περιοχή του γηπέδου Καραϊσκάκη προωθεί και ο Δήμος Πειραιά. Το σχέδιο παρουσιάστηκε προ ημερών στο δημοτικό συμβούλιο και είναι χαρακτηριστικό ότι ο δήμος… δεν γνώριζε για την εκπόνηση έτερου πολεοδομικού σχεδίου από το υπουργείο Περιβάλλοντος για την ακτογραμμή, το οποίο θα περιλαμβάνει και την περιοχή του ΣΕΦ (το ερώτημα, λοιπόν, είναι ποιος θα προλάβει να τη «σχεδιάσει» πρώτος).

Ο δήμος πρότεινε να ανεγερθούν δύο κολυμβητικές πισίνες κοντά στο ΣΕΦ αλλά και τη χωροθέτηση στον περιβάλλοντα χώρο του χρήσεων εμπορίου, κατοικίας και αναψυχής (τελικά η κατοικία αφαιρέθηκε). Για τον υπόλοιπο χώρο προτείνει τη μετατροπή του ακινήτου Χαραγκιώνη σε χώρο πρασίνου με την απαλλοτρίωσή του, την προσθήκη «χρήσεων εμπορίου, κατοικίας και αναψυχής με παράλληλη διασφάλιση παρεκκλίσεων ύψους» στο ακίνητο της Three V A.E. (στην ανατολική πλευρά του γηπέδου Καραϊσκάκη) και ανάλογη τροποποίηση χρήσεων γης στο οικόπεδο Μαρτίνου κ.ά.