ΚΑΛΩΣΗΡΘΑΤΕ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΥ ΜΟΝΙΜΟΥ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ

Τώρα που ο πληθωρισμός έχει επιστρέψει για τα καλά, δεν αναμένεται να υποχωρήσει σύντομα. Η ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (Federal Reserve) αναμένει ότι θα πέσει κάτω από το 3% μέσα στο επόμενο έτος και τελικά θα επιστρέψει στο 2%.

Υπάρχουν ωστόσο βάσιμοι λόγοι να θεωρεί κανείς αυτή την πρόβλεψη υπερβολικά αισιόδοξη. Ζούμε σε έναν νέο κόσμο. Ακόμη κι όταν τα πράγματα επανέλθουν στο φυσιολογικό, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι ο μέσος πληθωρισμός θα κυμαίνεται κοντά στο 4% ή ακόμη και στο 5% για το άμεσο μέλλον.Η Fed μπορεί σχεδόν να "συγχωρηθεί" για την αισιοδοξία της.

Η ιδέα ότι ο πληθωρισμός δεν θα αποτελούσε πια ποτέ ξανά πηγή ανησυχίας είχε γίνει κοινός τόπος πριν από την πανδημία. Πολλά άρθρα είχαν γραφτεί εξηγώντας το γιατί. Τα συνταξιοδοτικά ταμεία απέσυραν τις δεσμεύσεις τους να αυξάνουν τα επιδόματα που παρείχαν αναλογικά προς το επίπεδο του πληθωρισμού και σχεδόν κανείς δεν το παρατηρούσε ή δεν το σχολίαζε.

Σήμερα, ωστόσο, ο πληθωρισμός έχει αγγίξει έως και το 8,5% και, εν μέσω lockdown στην Κίνα και πολέμου στην Ουκρανία, θα μπορούσε να αυξηθεί ακόμη περισσότερο μέσα στο 2022. Κάποια στιγμή, ελπίζουμε, ο κόσμος θα ανοίξει πλήρως, αφήνοντας στην άκρη τα περιοριστικά μέτρα κατά του κορονοϊού και κάποιο μέρος της σχετικής με αυτά πίεσης θα μειωθεί.

Η τρέχουσα περίοδος, όμως, θα μπορούσε να αφήσει μόνιμα σημάδια στην οικονομία και μπορεί να κάνουμε αρκετό καιρό να ξαναδούμε πληθωρισμό επιπέδου 2%. Οι Αμερικανοί ζούσαν κάποτε σε έναν κόσμο όπου ο πληθωρισμός του 4% ή και του 5% ήταν ο κανόνας - και είναι ακριβώς σε αυτά τα επίπεδα που θα μπορούσε να εγκατασταθεί ο δείκτης του στο μέλλον. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ο πληθωρισμός κατέστη τόσο χαμηλός και σταθερός τα τελευταία 30 χρόνια. Μια δημοφιλής εξήγηση είναι ότι μετά από χρόνια λάθη, η Fed τελικώς είχε κατανοήσει τι λειτουργούσε και τι όχι στο πεδίο της νομισματικής πολιτικής.

Κατά την τελευταία περίοδο σοβαρής αύξησης των τιμών, στη δεκαετία του 1970, ο τότε πρόεδρος της Fed, Paul Volker, αύξησε τα επιτόκια αρκετά υψηλά προκειμένου να προκαλέσει ύφεση. Αυτό δημιούργησε εμπιστοσύνη ότι η Fed θα έκανε ό,τι χρειάζόταν για να διατηρήσει τον πληθωρισμό υπό έλεγχο και αυτή η αξιοπιστία συνέβαλε στη συγκράτηση του πληθωρισμού σε χαμηλά επίπεδα, καθώς η οικονομία στη σύγχρονη εποχή καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από τις προσδοκίες για το πού θα κινηθεί μελλοντικά ο πληθωρισμός.

Υπήρχαν και άλλες οικονομικές δυνάμεις που εμπόδιζαν τις τιμές από το να αυξηθούν. Το παγκόσμιο εμπόριο αυξήθηκε, αγοράζαμε περισσότερα αγαθά από χώρες με χαμηλότερο κόστος εργασίας και οι εταιρείες έμαθαν να διατηρούν λιγότερα αποθέματα, εκμεταλλευόμενες πλήρως την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού και κάνοντας την παραγωγή πιο λιτή και αποτελεσματική. Το Διαδίκτυο έδωσε επίσης τη δυνατότητα στους καταναλωτές να κάνουν αγορές με μεγαλύτερη δυνατότητα σύγκρισης τιμών, γεγονός που πίεζε τις τιμές χαμηλότερα.

Ο πληθωρισμός επέστρεψε μετά την πανδημία επειδή οι σαρωτικές επιπτώσεις του Covid διατάραξαν τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και δημιούργησαν ελλείψεις σε αγαθά. Οι άνθρωποι έπαιρναν επιπλέον χρήματα από το κράτος καθώς αποσύρονταν στο σπίτι τους και τα ξόδευαν σε αγαθά αντί σε υπηρεσίες, ακριβώς τη στιγμή που η προσφορά μειωνόταν. Η κυβερνητική πολιτική έριχνε λάδι στη φωτιά στέλνοντας ακόμη περισσότερες επιταγές δωρεάν χρήματος στους πολίτες, ενώ η Fed συνέχιζε να διατηρεί τα επιτόκια στο μηδέν και συνέχιζε να αγοράζει περιουσιακά στοιχεία μακροπρόθεσμης λήξης, με όλες τις παραπάνω πολιτικές να έχουν σχεδιαστεί προκειμένου να αυξάνουν ακόμη περισσότερο τη ζήτηση προκειμένου να αποφευχθεί η ύφεση και να μειωθεί η ανεργία.

Εν ολίγοις, οι τιμές ανέβηκαν επειδή υπήρχε λιγότερη προσφορά και πολύ περισσότερη ζήτηση. Παρά, δε, το γεγονός ότι η αμερικανική κυβέρνηση έβαλε "φρένο" στο δωρεάν χρήμα, τα αποτελέσματα θα παραμείνουν μαζί μας για πολλούς μήνες. Οι άνθρωποι εξοικονόμησαν μερικά από αυτά τα χρήματα και εξακολουθούν να τα ξοδεύουν. Η νομισματική πολιτική εξακολουθεί να είναι επεκτατική και οι επιπτώσεις της θα παραμείνουν επίσης αισθητές για ακόμη πολλούς μήνες.

Αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους για να θεωρεί κανείς ότι ακόμη και αφού κατακάτσει η "σκόνη"της πανδημίας - και ελπίζουμε εκείνη του πολέμου στην Ουκρανία - μπορεί να εξακολουθήσουμε να ζούμε σε έναν κόσμο με υψηλότερο πληθωρισμό. Μέχρι στιγμής, η Fed δεν έχει δείξει ότι θα προσπαθήσει, έστω, να διατηρήσει την αξιοπιστία της στο κομμάτι της διατήρησης του πληθωρισμού υπό έλεγχο.

Άργησε να αναγνωρίσει ότι η αύξηση των τιμών ήταν ένα σοβαρό και επίμονο πρόβλημα και εξακολουθεί να σχεδιάζει απλώς και μόνο να αυξάνει τα επιτόκια με αργό ρυθμό, σε επίπεδα τα οποία πιθανότατα θα είναι κάτω από το επίπεδο του πληθωρισμού. Πολλοί οικονομολόγοι πιστεύουν ότι αυτό δεν θα αποδειχθεί αρκετό.

Μέχρι στιγμής, οι περισσότεροι δείκτες προσδοκιών για τον πληθωρισμό, οι αποδόσεις των ομολόγων και οι έρευνες εξακολουθούν να είναι κινούνται σχετικά χαμηλά. Όμως, όσο περισσότερο παραμένει ο πληθωρισμός, τόσο πιο δύσκολο γίνεται να απαλλαγούμε από αυτόν. Ο πληθωρισμός δεν ήταν στα "ραντάρ" κανενός για πολύ καιρό. Τώρα πια είναι. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αρχίσει να εμπλέκεται ως καθοριστικός παράγοντας σε αυξήσεις μισθών ή ότι οι εταιρείες θα συνηθίσουν να αυξάνουν τις τιμές τους κι έτσι ο πληθωρισμός μπορεί να παγιωθεί, ακόμη και όταν οι πιέσεις της προσφοράς και της ζήτησης θα έχουν απομειωθεί.

Εν τω μεταξύ, ορισμένες αποπληθωριστικές τάσεις μπορεί σύντομα να αντιστραφούν. Ο οικονομολόγος Τσαρλς Γκούντχαρτ αναμένει ότι η γήρανση του πληθυσμού, ειδικά στην Κίνα, θα σημάνει το τέλος στη φθηνή εργασία που παρήγαγε επί χρόνια αγαθά σε χαμηλές τιμές. Η αποδοτικότητα θα μπορούσε να υποφέρει μακροπρόθεσμα από τις διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας, εάν οι επιχειρήσεις διατηρούν μεγαλύτερα αποθέματα ως προστατευτικό μέτρο για μελλοντικές ελλείψεις.

Ο Λευκός Οίκος πιέζει για περισσότερη εγχώρια παραγωγή στις ΗΠΑ και ενθαρρύνει λιγότερο το διεθνές εμπόριο, γεγονός που θα κάνει τα αγαθά πιο ακριβά. Αμφότεροι οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικανοί ευνοούν αυτές τις πολιτικές. Οι περισσότερες πιθανότητες είναι αυτές να συνεχιστούν ανεξάρτητα από το ποιος θα βρίσκεται στην εξουσία.

Στη θετική πλευρά των πραγμάτων, ο υψηλότερος πληθωρισμός δεν χρειάζεται να αποδειχθεί επιζήμιος για την οικονομία. Η αβεβαιότητα είναι το στοιχείο που δημιουργεί τα μεγαλύτερα προβλήματα. Εάν οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν εάν ο πληθωρισμός θα κυμαίνεται περί το 2% ή περί το 5% από έτος σε έτος, αυτό μπορεί να έχει πολλά και διάφορα κόστη.

Οι επιχειρήσεις δεν θα γνωρίζουν πόσο μπορούν να αυξήσουν τις τιμές χωρίς αυτό να επηρεάσει τη ζήτηση για τα αγαθά και τις υπηρεσίες τους και οι εργαζόμενοι δεν θα γνωρίζουν τι τάξης αύξηση θα χρειάζονται για να διατηρήσουν την αγοραστική τους δύναμη. Οι αποφάσεις για αποταμίευση, δαπάνες και επενδύσεις θα γίνονται πολύ πιο δύσκολες. Όλη αυτή η αβεβαιότητα μπορεί να αναγκάσει τους ανθρώπους να αποσύρονται από την οικονομική δραστηριότητα, κάτι που συνακόλουθα θα βλάπτει την οικονομία.

Η σταθερότητα μπορεί να καταστεί τελικά πιο σημαντικός παράγοντας από το πραγματικό επίπεδο του πληθωρισμού. Εάν είναι υψηλότερος, αλλά παραμένει σε περιορισμένο εύρος, δεν θα προκαλεί μεγάλη ζημιά στην οικονομία. Όταν ο μέσος πληθωρισμός ήταν 4% ή 5%, για πολλά χρόνια, η οικονομία εξακολουθούσε να αναπτύσσεται. Πριν από τα γεγονότα των τελευταίων χρόνων, αρκετοί οικονομολόγοι υποστήριζαν ακόμη και ότι η Fed θα έπρεπε να στοχεύει έτσι κι αλλιώς σε ποσοστό πληθωρισμού περί το 4%, επειδή αυτό θα παρείχε περισσότερο χώρο για την άσκηση νομισματικής πολιτικής.

Σε τελική ανάλυση, η Fed μπορεί να μην έχει στην πραγματικότητα μεγάλο έλεγχο σχετικά με το πού ακριβώς θα καθίσει η "μπίλια" του ποσοστού του πληθωρισμού. Καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από τις μακροοικονομικές δυνάμεις επί των οποίων η Fed έχει περιορισμένη επιρροή.

Εάν ωστόσο η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ ακολουθήσει υπεύθυνες, συνεπείς και διαφανείς πολιτικές, μπορεί πραγματικά να προωθήσει τη σταθερότητα των τιμών. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσαμε να ζήσουμε άνετα σε έναν κόσμο με σταθερό πληθωρισμό περί το 4% - και αυτό μπορεί να είναι το καλύτερο στο οποίο να μπορούμε να ελπίζουμε.