ΤΙΣ ΠΤΑΙΕΙ;

Έτος 2014, απαριθμούμε αισίως έξι χρόνια οικονομικής ύφεσης. Έξι χρόνια μεταρρυθμίσεων, ανατροπών, αρνητικών εξελίξεων και ελπίδας. Αντιμετωπίζουμε την κρίση ως οικονομική σε εθνικό επίπεδο. Είναι όμως πράγματι έτσι; Το προφανές είναι πως πρόκειται για μια ναι μεν οικονομική κρίση αλλά αυτό δεν αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία, μιας και σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ταλανίζει όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια με επίκεντρο τον Νότο. Πολλά έχουν ειπωθεί και ακόμα περισσότερα έχουν γραφεί ως προς τα αίτια και τους τρόπους επίλυσής της. Γίναμε όλοι οικονομολόγοι και ο καθένας έχει από μια λύση. Αν υπάρχει ωστόσο κάτι που πλέον είναι σαφές και ευρέως αποδεκτό είναι πως η «συνταγή» απέτυχε. Η λιτότητα, που έχει επιβληθεί έχει προκαλέσει περιττές απώλειες με τα άμεσα αποτελέσματα να είναι απογοητευτικά και όλοι να προσμένουμε το πολυπόθητο «θα...».

Αυτά όμως είναι γνωστά και ανακυκλώσιμα. Τι γίνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο; Υπάρχουν ευθύνες ή ο Νότος με αρχηγό την Ελλάδα είναι το κακό παιδί; Αν και δεν είμαι υπέρ της επίκλησης του παρελθόντος, θεωρώ πως εδώ πρέπει να γίνει μια αναφορά. Το 1950 ο Robert Schuman έκανε λόγο για μια διαμορφούμενη Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία. Το μόνο που τελικά υλοποιήθηκε στα πλαίσια της Ένωσης ήταν η Νομισματική Ένωση, ευρέως γνωστή ως ΟΝΕ. Μια Οικονομική και Νομισματική Ένωση, ωστόσο, από την οποία απουσιάζει η οικονομική και δημοσιονομική  Ένωση. Στηρίξαμε δηλαδή την ένωση των κρατών σε ένα κοινό νόμισμα. Τίποτα όμως δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς κάποιο κόστος. Ιστορικά, το κόστος αυτό το είχε αναλάβει η Γερμανία, με την κατάργηση του κυρίαρχου μάρκου, ως αντάλλαγμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της δημιουργίας της Νομισματικής Ένωσης.

Επανερχόμενοι στο σήμερα τίθεται το ερώτημα εάν η Γερμανία είναι απρόθυμη να καταβάλλει περισσότερο κόστος για ενοποίηση. Σίγουρα, η επιλογή ανταλλαγής του μάρκου, για την ίδια, είχε θετική εξέλιξη καθώς έγινε κυρίαρχη χώρα. Αυτό όμως που πλέον καθίσταται σαφές είναι πως η Γερμανία σήμερα, αδυνατεί να διαχειριστεί σωστά την ηγετική της θέση στον ευρωπαϊκό χώρο. Με τα έως τώρα δεδομένα, δεν προτίθεται να καταβάλλει περισσότερο κόστος για την ενοποίηση ώστε να προχωρήσει στην ολοκλήρωση.Ωστόσο, ο γενικότερος αναβρασμός που επικρατεί, κυρίως στις χώρες του Νότου, με αυξητικές τάσεις, προμηνύει πως μελλοντικά, και όχι τόσο μακροπρόθεσμα, η επιμονή της Γερμανίας στην τωρινή της στάση, θα δημιουργήσει έντονο πρόβλημα. Θεωρώ πως αρχικά οι χώρες του Νότου θα συσπειρωθούν εναντίον της, με αποτέλεσμα αναγκαστικά να αναλάβει το κόστος που προσπαθεί επιδεικτικά να αποφύγει και να προχωρήσει στο βήμα της ολοκλήρωσης. Η εναλλακτική είναι το σενάριο της αποσύνθεσης, που ωστόσο δεν πρέπει να αποτελεί επιλογή.

Αδιαμφισβήτητα, καθίσταται πλέον σαφές πως είναι επιτακτική ανάγκη να προχωρήσει η ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία εις βάθος. Μόνο έτσι θα μπορέσει η Ευρώπη να ξεπεράσει εν τη γενέσει την κρίση. Μια κρίση, που έχει την μορφή οικονομικού προβλήματος αλλά στην ουσία αναδεικνύεται πως το μεγάλο πρόβλημα της Ευρώπης είναι πολιτικό. Υπάρχει κρίση νομιμοποίησης. Ο ευρωπαίος πολίτης δεν ταυτίζεται πλέον με την Ευρώπη, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί μια Ευρώπη χωρίς ευρωπαίους πολίτες. Υπό το πλαίσιο αυτό, η οικονομική κρίση μπορεί να λειτουργήσει θετικά ώστε να προχωρήσουμε στην πολιτική ένωση και να επανέλθουμε στον αρχικό σκοπό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είμαστε όμως έτοιμοι για μια πραγματική/ουσιαστική Ευρώπη; Για μια «Ευρώπη των λαών», όπως έχει χαρακτηρισθεί, που θα είναι ένας χώρος αναγνώρισης και ευκαιριών για τους άξιους;