O ΞΕΧΑΣΜΕΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

 

Αυτές τις μέρες, και ενώ η Λωρίδα της Γάζας, η Συρία, η Ουκρανία και το Ιράκ μας θυμίζουν ότι το πέρας των ενόπλων συγκρούσεων για το κοντινό μέλλον θα παραμείνει μάλλον ουτοπικό,  η Ευρώπη θυμάται (δεν αρμόζει η λέξη «εορτάζει») την αρχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το καλοκαίρι του 1914. Είναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο υφίσταται η αντίληψη ότι είναι  μακρινός, «των άλλων», ίσως όχι και ιδιαίτερα σημαντικός. Μέγα λάθος. Υπήρξε καθοριστικός για άλλους.

Ξεκίνησε στην περιφέρειά μας (κήρυξη του πολέμου από την Αυστρία στη Σερβία), και η αρχή του τέλους του υπήρξε η συμμαχική επίθεση με αφετηρία τη Θεσσαλονίκη. Ο συνδυασμός των γεγονότων από τη δολοφονία του διαδόχου του θρόνου των Αψβούργων στις 28 Ιουνίου στο Σαράγιεβο, μέχρι κυριολεκτικά να συρθούν στη μαύρη τρύπα του οι τέσσερις ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες (Μεγάλη Βρετανία, Πρωσία, Αυστροουγγαρία και Ρωσία) και σχεδόν το σύνολο των ευρωπαϊκών κρατών, θα μείνουν στην ιστορία ως απίστευτο παραδείγματα ακραίου μιλιταρισμού, αυτοκρατορικής αλαζονείας, αδράνειας, στενοκεφαλιάς και χονδροειδών λαθών.

Θα διαρκούσε λίγες εβδομάδες με σίγουρη τη νίκη (από όλες τις πλευρές). Όμως κράτησε τέσσερα χρόνια, η Ευρώπη έχασε σχεδόν μια γενιά νέων (δεκάδες εκατομμύρια, δεν υφίσταται ακριβής αριθμός) με μάχες οι οποίες διαρκούσαν μήνες και οι απώλειες μετρούνται σε εκατοντάδες χιλιάδες. Κάθε οικογένεια στη Γαλλία και στη Γερμανία θρήνησε τουλάχιστον ένα θύμα. Όταν τελείωσε, και οι τέσσερις αυτοκρατορίες είχαν διαλυθεί, στη Ρωσία είχε ξεκινήσει η διαδρομή του υπαρκτού σοσιαλισμού/κομμουνισμού, η συνθήκη ειρήνης που υπεγράφη απετέλεσε κύρια αιτία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ΗΠΑ εμφανίστηκαν (for better or for worse) ως παγκόσμια δύναμη, και η οικονομική κρίση που ακολούθησε έκανε τον φασισμό να φαίνεται ως έγκυρη εναλλακτική πολιτική πρόταση.

Από την άλλη, η Ελλάδα μπήκε στη δίνη ενός φρικτού εθνικού διχασμού, ο οποίος παραλίγο να οδηγήσει στον εδαφικό (μαζί με τον εθνικό) διαμελισμό του έθνους-κράτους. Ο Έλληνας (και η Ελληνίδα με τον τρόπο της) υπηρετώντας υπό τα όπλα από το 1912  (Α’ Βαλκανικός Πόλεμος) είδε «ειρήνη» 10 χρόνια μετά, ταπεινωμένος, χρεοκοπημένος και έχοντας τεράστιες (εδαφικές, ψυχικές και πολιτικές) υποθήκες. Μπορεί η Ελλάδα να μην είχε τις εκατακόμβες των νεκρών των Ευρωπαίων αλλά υπέφερε αφάνταστα η ψυχή της. Με την έναρξη των εχθροπραξιών ο υπουργός των εξωτερικών της Μ.Βρετανίας, Sir Edward Gray, δήλωνε: 

«Τα φώτα σβήνουν παντού στην Ευρώπη και δεν θα τα δούμε να ανάβουν ξανά όσο ζούμε». Εμείς, ως Έλληνες ΚΑΙ Ευρωπαίοι, αποφεύγοντας ίσως τους θεατρινισμούς του Γάλλου και του Γερμανού προέδρου, αξίζει να σταματήσουμε, να σκεφτούμε ίσως και να διαβάσουμε, τιμώντας κατ' ελάχιστο τις ψυχές, ατομικές ή εθνικές, που χάθηκαν, πληγώθηκαν ή σημαδεύτηκαν.