ΟΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΙ...

Έξι χρόνια μετά τη χρηματοοικονομική κρίση, η παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη παραμένει αναιμική. Δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν δημοσιονομικά κίνητρα για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση λόγω του δημοσιονομικού αδιεξόδου στην Ουάσιγκτον, των διαφωνιών επί θεμάτων πολιτικής στην ευρωζώνη και του ήδη υψηλού χρέους στην Ιαπωνία.

Τα παραπάνω υποστηρίζει με άρθρο του στους Financial Times o Komal Sri-Kumar, πρόεδρος της Sri-Kumar Global Strategies, προσθέτοντας ότι ανταγωνιστικές υποτιμήσεις που προέκυψαν από τα αλλεπάλληλα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης έχουν αναδειχθεί στο επικρατέστερο αναπτυξιακό εργαλείο. Αυτοί οι πόλεμοι νομισμάτων έδωσαν ώθηση στις χρηματιστηριακές αγορές χωρίς όμως να δίνουν ταυτόχρονη ώθηση στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Οι ΗΠΑ ξεκίνησαν πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης στα τέλη του 2008. 

Με διαδοχικά προγράμματα, ο ισολογισμός της Fed τελικά τετραπλασιάστηκε από τα 800 δισ. δολ. τον Σεπτέμβριο του 2008 στα 4,5 τρισ. δολ. σήμερα. Με κάθε νέο πρόγραμμα, το δολάριο υποχωρούσε καθώς οι επενδυτές θεωρούσαν ότι πάρα πολλά δολάρια ανταγωνίζονταν με τα άλλα νομίσματα. Ο δείκτης δολαρίου, μέτρο της συγκριτικής ισχύος του νομίσματος σε σχέση με ένα καλάθι έξι νομισμάτων, έφτασε σε ιστορικό χαμηλό τον Απρίλιο του 2011. 

Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι τις τελευταίες εβδομάδες ωθεί χαμηλότερα το ευρώ με τη ρητορική του. Η δέσμευσή του τον Ιούλιο του 2012 να πράξει οτιδήποτε χρειάζεται για να σώσει το ευρώ πυροδότησε υποχώρηση στις αποδόσεις των ευρωπαϊκών ομολόγων, αλλά όχι ανάκαμψη στην ευρωζώνη. Η ΕΚΤ σκοπεύει τώρα να αγοράσει τίτλους αξίας 1 τρισ. ευρώ μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, ελπίζοντας ότι τα ενισχυμένα αποθέματά της θα διοχετευθούν στον ιδιωτικό τομέα.  

Το ευρώ έχει υποχωρήσει από το 1,31 δολ. στις αρχές Σεπτεμβρίου κάτω από το 1,24 δολ. Στην Ιαπωνία, η αποδυνάμωση του γεν προέκυψε από τη μαζική δόση νομισματικής επέκτασης που είναι βασικός άξονας των αμπενομικών. Οι αγορές ομολόγων από το 2013 δεν μπόρεσαν να ανακόψουν τη συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 7,1% το δεύτερο τρίμηνο αυτού του έτους. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας αιφνιδίασε τις αγορές προσφάτως ανακοινώνοντας ότι θα αυξήσει τις αγορές ομολόγων κατά το ένα τρίτο, αν και ο ισολογισμός της ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι ήδη υπερδιπλάσιος από ό,τι εκείνος της Fed. 

Και πάλι, επετεύχθη ο στόχος για υποχώρηση του νομίσματος. Το γεν βρέθηκε απότομα στο χαμηλότερο επίπεδο 7 ετών. Η κοινή γραμμή σε όλα αυτά τα μέτρα είναι η πεποίθηση ότι η υποτίμηση του νομίσματος θα είναι προπομπός της αύξησης των εξαγωγών και της ταχύτερης οικονομικής ανάπτυξης. Δυστυχώς, το παιχνίδι με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες είναι παιχνίδι μηδενικού αποτελέσματος: η υποτίμηση του δικού μου νομίσματος οδηγεί στην υποτίμηση του δικού σου και αντιστρόφως.

 Όποιο πλεονέκτημα κι αν καταγράψει αρχικά η χώρα με το υποτιμημένο νόμισμα θα εξανεμιστεί σύντομα αφού οι εμπορικοί της εταίροι θα απαντήσουν με παρόμοια μέτρα. Ο σωστός τρόπος να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη είναι να εφαρμοστούν διαρθρωτικές αλλαγές που θα οδηγήσουν σε επέκταση του διεθνούς εμπορίου. Η πρώτη είναι το άνοιγμα τμημάτων της αγοράς που μέχρι τώρα είναι κλειστά στον ανταγωνισμό. Για παράδειγμα, τις δύο τελευταίες δεκαετίες, το υπουργείο Οικονομικών καλεί την Κίνα να επιταχύνει τις διαδικασίες ανατίμησης του γουάν, απειλώντας ότι θα χαρακτηρίσει τη χώρα «χειραγωγό της αγοράς συναλλάγματος».

Τα μέτρα αυτά, όμως, δεν οδήγησαν σε μείωση του εμπορικού πλεονάσματος της Κίνας. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι θα πετύχαιναν περισσότερα σε αυτό το μέτωπο εάν επικέντρωναν τις προσπάθειές τους στη στήριξη των αμερικανικών επιχειρήσεων κατά τη διεκδίκηση συμβολαίων στην Κίνα. Τα τελευταία μέτρα της Ιαπωνίας για την επέκταση της νομισματικής βάσης είναι μάλλον απίθανο να έχουν καλύτερα αποτελέσματα σε σύγκριση με όσα έχουν πετύχει μέχρι στιγμής τα... αμπενομικά. Το γεν αποδυναμώθηκε από τα 107 γεν ανά δολάριο στις 27 Οκτωβρίου στα 115 προσφάτως, αλλά αυτό δεν θα λύσει τα προβλήματα της Ιαπωνίας. 

Η γήρανση του πληθυσμού, όπως και το γεγονός ότι πολλοί τομείς παραμένουν κλειστοί στον ανταγωνισμό απαιτούν δομικές λύσεις και όχι μόνο νομισματικές. Οι ιαπωνικές αρχές θα πετύχουν μεγαλύτερη ανάπτυξη και ενίσχυση του πληθωρισμού εάν επιτρέψουν περισσότερες εισροές αλλοδαπών νέων, εξειδικευμένων εργαζομένων. Έτσι, θα μειωθεί ο μέσος όρος ηλικίας στην Ιαπωνία από τα 46 χρόνια που είναι τώρα, διευρύνοντας παράλληλα τη συνολική ζήτηση.

Επίσης, ο περιορισμός της επιρροής των εγχώριων ολιγοπωλίων που αποθαρρύνουν τον ανταγωνισμό και επηρεάζουν την παραγωγή θα έδινε τη δυνατότητα ίδρυσης νεότερων και πιο παραγωγικών επιχειρήσεων.  Τέλος, η ινδική ρουπία ενισχύθηκε από περίπου 70 ρούπιες ανά δολάριο τον Αύγουστο του 2013 σε 61 πρόσφατα, χωρίς να πληγεί η ανάπτυξη.  

Η ευνοϊκή αντίδραση των επενδυτών στον νέο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας που θεωρείται πιο φιλικός προς τις επιχειρήσεις και η εκλογική νίκη μίας κυβέρνησης που επικεντρώνεται στη μείωση της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς ήταν πολύ πιο ισχυροί παράγοντες από τις αλλαγές στη συναλλαγματική ισοτιμία. Οι πόλεμοι νομισμάτων τελικά είναι καταστροφικοί.