ΤΑ ΑΝΤΙΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΗΡΘΑΝ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΙΝΟΥΝ

 

Όσο η ευρωπαϊκή οικονομία παραμένει αδύναμη, οποιαδήποτε προσπάθεια για περιορισμό της ανόδου των αντιευρωπαϊκών κομμάτων δεν θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα αναφέρει η αμερικανική εταιρία αναλύσεων. Παρά τα σκάνδαλα διαφθοράς, η δημοτικότητα των αντιευρωπαϊκών κομμάτων θα συνεχίσει να ανεβαίνει, όσο υφίστανται οι οικονομικές πιέσεις στην ΕΕ.

Τα συστημικά κόμματα θα προσπαθήσουν να συγκρατήσουν το αντιευρωπαϊκό αίσθημα με οποιοδήποτε μέσο, συμπεριλαμβανομένων και των κατηγοριών για απάτη. Τα διαρθρωτικά προβλήματα και η αδύνατη εποπτεία θα εξασφαλίσει ότι η διαφθορά θα συνεχίσει να υπάρχει εντός των κομμάτων.

Η οικονομική ύφεση και μια σειρά σκάνδαλα διαφθοράς, στα οποία εμπλέκονται τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα στα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν βοηθήσει στην ενίσχυση της επιρροής των εθνικιστικών, ευρωσκεπτικιστικών και αντισυστημικών κομμάτων. Ωστόσο σήμερα, ένα μεγάλο αντισυστημικό κόμμα κατηγορείται επίσης για διαφθορά.

Στις 9 Μαρτίου, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μ. Σουλτς αναφέρθηκε στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) για την διαφθορά στο Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας. Σπανίζουν οι επίσημες καταγγελίες, με το Εθνικό Μέτωπο να αντιδρά άμεσα, κατηγορώντας τον Schultz ότι χρησιμοποιεί την θέση του για να δυσφημίσει το κόμμα, πριν τις τοπικές εκλογές στη Γαλλία.

Αν η προσπάθεια του Σούλτς ήταν να περιορίσει τις αντιευρωπαϊκές δυνάμεις εντός του Κοινοβουλίου, η στρατηγική του δεν λειτούργησε. Στον πρώτο γύρο των τοπικών εκλογών - μόλις τρεις εβδομάδες μετά τις δημόσιες καταγγελίες- το κόμμα κέρδισε περισσότερο από το 25% των ψήφων, επίπεδο ρεκόρ.

Αν και έχει καταστεί σαφές ότι χρειάζεται κάτι περισσότερο από ένα σκάνδαλο διαφθοράς για να βλάψει τα αντιευρωπαϊκά κόμματα, η υπόθεση αυτή έριξε φως σε άλλα ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της δυσκολίας να διασφαλιστεί η εποπτεία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και της βασικής απειλής των αντισυστημικών κομμάτων εναντίον του ευρωπαϊκού σχεδίου.

Τον Μάιο του 2014, στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο εξελέγη αριθμός ρεκόρ ευρωσκεπτικιστών, αλλάζοντας τη σύνθεση του σώματος, αλλά όχι εντελώς το statusquo. Η αλλαγή αυτή προκλήθηκε από την απογοήτευση για την οικονομία και τη μείωση της εμπιστοσύνης στα παραδοσιακά κόμματα, πολλά από τα οποία έχουν εμπλακεί σε σκάνδαλα απάτης και διαφθοράς.

Το πρώτο σκάνδαλο διαφθοράς ξέσπασε το 1996, περίπου 45 χρόνια αφότου η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα ξεκίνησε τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, με τη συμμετοχή δυο σοσιαλιστών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή – τον Γάλλο επίτροπο EdithCressonκαι τον ισπανό Επίτροπο ManuelMartin- οι οποίοι κατηγορήθηκαν για απάτη, νεποτισμό και κακοδιαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Η πολιτική μάχη που ακολούθησε διήρκεσε τρία χρόνια, και έκλεισε με παραίτηση ολόκληρης της Επιτροπής.

Αυτό το σκάνδαλο οδήγησε στη δημιουργία της OLAF, στην οποία δόθηκε η δικαιοδοσία για διάφορες περιπτώσεις, όπως για το λαθρεμπόριο καπνού, και για κάθε είδους απάτη και διαφθορά, στις οποίες εμπλέκονται ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.

Ωστόσο, ο οργανισμός δεν έχει καμία εκτελεστική εξουσία. Το έργο του τελειώνει με τα πορίσματα που στέλνει στο θεσμικό όργανο ή στα εθνικά δικαστήρια. Επιπλέον, μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχουν αναφέρει ότι ο οργανισμός- αν και δήθεν ανεξάρτητος – είναι στην πραγματικότητα πιστός στα μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Οι καταγγελίες αυτές έχουν περιορίσει την εξουσία που είναι πρόθυμοι να παραχωρήσουν στον OLAFοι ευρωπαίοι αξιωματούχοι, στη διάρκεια των διαφόρων μεταρρυθμίσεων που έχει υποστεί, από τότε που ιδρύθηκε. Η αδιαφάνεια στον οργανισμό έχει ενισχύσει περαιτέρω την αίσθηση της δυσπιστίας.

Ακόμα και μετά τον αριθμό ρεκόρ των αντιευρωπαίων βουλευτών που εξελέγησαν τον Μάιο του 2014, δεν ήταν σαφές ότι τα αντισυστημικά κόμματα θα μπορούσαν να οργανωθούν σε δύναμη επιρροής. Τα αποκλίνοντα συμφέροντα των αντιευρωπαϊκών κομμάτων κάνουν τη διαδικασία της δημιουργίας ενός συνασπισμού στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – απαιτούνται 25 βουλευτές από τουλάχιστον 7 κράτη μέλη - ακόμη πιο δύσκολη.

Τελικά, το UKIP κατάφερε να δημιουργήσει ένα ευρωσκεπτικιστικό συνασπισμό, την «Ευρώπη της Ελευθερίας και της Άμεσης Δημοκρατίας», κερδίζοντας την εμπιστοσύνη μεμονωμένων μελών του κοινοβουλίου και όχι κομμάτων. Η στρατηγική, όμως αυτή έκανε τον συνασπισμό ευάλωτο. Τον Οκτώβριο, η Iveta Grigule αποχώρησε από την ομάδα, η οποία πλέον δεν πληρούσε τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις (βουλευτές από 7 κράτη μέλη).

Η κίνηση αυτή απείλησε να καταστρέψει τη συμμαχία εντελώς, με αποτέλεσμα ο ηγέτης του UKIP, NigelFarageνα ισχυριστεί ότι ήταν αποτέλεσμα δολιοφθοράς. Ο Farageείπε ότι ο Schultz, ο κεντρώος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, πίεσε την Griguleνα φύγει, υπονοώντας ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να εξουδετερώσει τους ευρωσκεπτικιστές στο κοινοβούλιο.

Η άνοδος των αντισυστημικών κομμάτων στην πραγματικότητα, απειλεί την ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παρουσιάζεται πάντα ως το μόνο δημοκρατικό θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής κυβέρνησης. Τα μέλη του εκλέγονται άμεσα από τους πολίτες, και επίσης αποτελεί προϊόν των πανευρωπαϊκών ιδεωδών. Αυτό σημαίνει ότι τα μέλη του πολλές φορές έχουν περισσότερο ηθική υποχρέωση στα συμφέροντα αυτών που τα εξέλεξαν, από ό, τι στην ΕΕ, αν και η ύπαρξή τους οφείλεται αποκλειστικά στις διεθνείς προσπάθειες για ολοκλήρωση.

Έτσι, τα μέλη του κοινοβουλίου βρίσκονται να εξισορροπούν ανάμεσα στον  μεταξύ της παν-ευρωπαϊσμό και τον εθνικισμό. Η αυξημένη παρουσία των ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων απειλεί να μεταβάλει την ισορροπία προς όφελος του εθνικισμού. Αν και οι αντισυστημικοί εξακολουθούν να αποτελούν μειονότητα με περιορισμένη ισχύ, η δημοτικότητά τους θα μπορούσε τελικά να δημιουργήσει διαιρέσεις εντός του Κοινοβουλίου, οδηγώντας τελικά στην κατάρρευσή του. 

Δύο κόμματα, το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και η κεντροαριστερή Προοδευτική Συμμαχία των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών αναγνωρίζοντας τον κίνδυνο, ενώθηκαν για να αντιταχθούν στους ευρωσκεπτικιστές. Σύμφωνα με τις καταγγελίες εναντίον του Εθνικού Μετώπου, το κόμμα έχει 20 βοηθούς στο οργανόγραμμά του, οι οποίοι εργάζονται επίσης στην έδρα του στο Παρίσι - κάτι που απαγορεύεται σύμφωνα με τους κανόνες της Επιτροπής. 

(Ορισμένοι εκτιμούν ότι η διαδικασία πρόσληψης στοίχισε στην ΕΕ 7,5 εκ. ευρώ). Οι κατηγορίες ωστόσο εμφανίστηκαν πριν την αναμενόμενη νίκη του στις εκλογές. Η ηγεσία του κόμματος αντέδρασε γρήγορα, περιγράφοντας τον Schultz ως πολιτικό ακτιβιστή που κάνει εκστρατεία εναντίον των ευρωπαϊκών κομμάτων. Στην πραγματικότητα, αν και επισήμως ο πρόεδρος υποχρεούταν να αναφέρει στον OLAF κάποια παραβίαση, παρόμοιες περιπτώσεις στο παρελθόν διευθετήθηκαν εσωτερικά. Είναι πράγματι η πρώτη φορά που ο Schultzαναφέρεται δημοσίως στον OLAF για μέλη του Κοινοβουλίου του.

Κάποια κόμματα δεν γνωρίζουν τις αμφίβολες πρακτικές πρόσληψης. Στους βουλευτές επιτρέπεται να έχουν δύο τύπους βοηθών: τους τοπικούς και τους διαπιστευμένους. Οι πρώτοι βοηθούν τους βουλευτές να διατηρούν την επαφή με τους ψηφοφόρους τους, και η πρόσληψη τους δεν υπόκειται σε θεσμικούς ελέγχους. Οι διαπιστευμένοι, από την άλλη πλευρά, στηρίζουν τους βουλευτές στο νομοθετικό έργο τους στις Βρυξέλλες και η έγκριση γίνεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ωστόσο, σε έκθεση που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο, διαπιστώθηκε ότι το 2013 τα 751 μέλη του κοινοβουλίου είχαν 1.785 διαπιστευμένους βοηθούς και 4.860 τοπικούς. Ένας βουλευτής  είχε 43 τοπικούς βοηθούς και κανέναν στις Βρυξέλλες. Η ανισορροπία δείχνει ότι πολλοί βουλευτές δεν έχουν επενδύσει στο έργο τους στις Βρυξέλλες και ότι τα κόμματα κάνουν κατάχρηση του γενναιόδωρου ευρωπαϊκού προϋπολογισμού με τη διόγκωση του αριθμού των εργαζομένων που απασχολούν. Το πρόβλημα είναι μεγάλο, καθώς η έλλειψη εποπτείας στους τοπικούς βοηθούς επιτρέπει στους υπαλλήλους να εμπορεύονται θέσεις εργασίας, κάνοντας πολιτικές χάρες.

Εν μέρει επειδή το πρόβλημα είναι τόσο εκτεταμένο, οι καταγγελίες περί διαφθοράς εναντίον του Εθνικού Μετώπου δεν έπληξαν την παράταξη. Αντίθετα, το κόμμα πήγε καλά στον πρώτο γύρο των τοπικών εκλογών. Μάλιστα χρησιμοποίησε τις καταγγελίες για να ενισχύσει περισσότερο την ταυτότητά του ως κόμμα που αντιτίθεται στο ευρωπαϊκό κατεστημένο.

Και ενώ τα σκάνδαλα διαφθοράς στα οποία εμπλέκονται τα συστημικά κόμματα οδήγησαν στην άνοδο των εναλλακτικών πολιτικών λύσεων, τα αντίστοιχα σκάνδαλα που αντιμετωπίζει το Εθνικό Μέτωπο κάνουν το κόμμα να φαίνεται θύμα μιας άδικης και επιθετικής ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό, οι κατηγορίες βοηθούν την ευρωσκεπτικιστική ατζέντα.

Οι πολιτικά υποκινούμενες κατηγορίες είναι επίσης επικίνδυνες και με άλλους τρόπους. Τώρα που το Κοινοβούλιο έχει κινηθεί εναντίον του Εθνικού Μετώπου, η πόρτα είναι ορθάνοιχτη για περισσότερες έρευνες σε ανάλογες περιπτώσεις που αφορούν κεντρώα μέλη του κοινοβουλίου. Κατά συνέπεια, η μάχη θα βλάψει τελικά την αξιοπιστία του θεσμού ως σύνολο.

Όσο το όνειρο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της ομοσπονδιακής Ευρώπης υποχωρεί σιγά-σιγά στα εθνικιστικά ένστικτα, οι Βρυξέλλες θα προσπαθήσουν απεγνωσμένα να αντιμετωπίσουν την εξέλιξη αυτή. Ωστόσο, όσο η ευρωπαϊκή οικονομία παραμένει αδύναμη, οποιαδήποτε προσπάθεια για περιορισμό της ανόδου των αντιευρωπαϊκών κομμάτων δεν θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Εν τω μεταξύ, η εκτεταμένη διαφθορά και η απάτη θα συνεχιστεί έως ότου ο OLAF μεταρρυθμιστεί σε ένα πιο διαφανές και έγκυρο όργανο - ένα δύσκολο έργο για μια προβληματική ΕΕ-, τα συστατικά μέρη της οποίας βρίσκονται συνεχώς σε σύγκρουση μεταξύ τους.