ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΘΕΡΜΟΜΕΤΡΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Υψηλές θερμοκρασίες και ξαφνικές βροχοπτώσεις, λέει η πρόβλεψη των ειδικών για το εφετινό φθινόπωρο στην Ευρώπη. Και δεν αναφέρεται μόνο στον καιρό, αλλά και στο πολιτικό σκηνικό. Γιατί οι κάλπες ανεβάζουν το θερμόμετρο και το αποτέλεσμά τους μπορεί να αιφνιδιάσει. Σήμερα θα έχουν στραμμένο το βλέμμα στην Ελλάδα. Δύο εβδομάδες αργότερα την προσοχή θα κλέψει η Πορτογαλία και οι πρώτες μετα-μνημονιακές εκλογές, ενώ πολύ σύντομα το ενδιαφέρον θα μετατεθεί στην Ισπανία.

Το σενάριο της πρόωρης κάλπης επανέρχεται ανά καιρούς στο προσκήνιο και για την Ιταλία, ενώ εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εξελίξεις στο πεδίο των πολιτικών συσχετισμών σε όλες τις μεγάλες χώρες της ηπείρου- αρκετές από τις οποίες έχουν μόλις εξέλθει από κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις. 

Η Ευρώπη έρχεται αυτή τη στιγμή αντιμέτωπη με την τέλεια καταιγίδα: μία προσφυγική κρίση, που όμοιά της έχει να βιώσει από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο,  γεωπολιτικοί κίνδυνοι, «φουσκωμένα» χρέη και έντονη αβεβαιότητα για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας συνθέτουν ένα περιβάλλον προκλήσεων- χωρίς πάντως να λείπουν και οι ευκαιρίες.

Όλα αυτά αποτελούν πεδίο αντιπαράθεσης για παραδοσιακά και νέα κόμματα, φιλοευρωπαϊκές και ευρωσκεπτικιστές δυνάμεις, φωνές, που σπρώχνουν προς βαθύτερη ενοποίηση και άλλες, που ζητούν επιστροφή στο εθνικό. Έχουν τη δύναμη να θρέψουν το λαϊκισμό και τα άκρα, αλλά και να λειτουργήσουν ως αφύπνιση για τους υπόλοιπους. Το αποτέλεσμα θα καθορίσει εν πολλοίς το μέλλον της Ευρωζώνης και της Ε.Ε συνολικά– που όλοι πλέον παραδέχονται ότι για να αντέξει, πρέπει να αλλάξει.

Κυβερνήσεις συνεργασίας. Οι πολλαπλές αναταράξεις, που πυροδότησε μία κρίση, που ξέσπασε το 2008 ως χρηματοπιστωτική και εξελίχθηκε σε κρίση χρέους (που δεν έχουμε ακόμη αφήσει πίσω μας) γέννησαν νέες πολιτικές δυνάμεις και οδήγησαν στον κατακερματισμό του πολιτικού συστήματος ακόμη και σε χώρες, που βασίλευε επί δεκαετίες ο δικομματισμός. Η πραγματικότητα αυτή κατέστησε την αυτοδυναμία όνειρο απατηλό και οδήγησε σε κυβερνητικές συνεργασίας. Σήμερα, 25 από τα 28 κράτη- μέλη έχουν κυβερνήσεις συνασπισμού- οι περισσότερες με συμμετοχή περισσότερων από δύο κομμάτων.

Στροφή στα Δεξιά. Στις περισσότερες χώρες η στροφή την τελευταία επταετία ήταν προς τα Δεξιά. Σε 18 χώρες, με πληθυσμό, που αντιστοιχεί σε περίπου 62% του συνόλου, σήμερα ηγούνται κόμματα του ευρύτερου χώρου της Κεντροδεξιάς, τα οποία έπεισαν σε μεγάλο βαθμό ότι μπορούν να εφαρμόσουν πιο αποτελεσματικά πολιτικές δημοσιονομικές πειθαρχίας ή εκμεταλλεύθηκαν την «κόπωση» σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, που διαδέχθηκαν.

Στις κυβερνήσεις συνασπισμού έχουμε κατά κύριο λόγο συνεργασία συντηρητικών και φιλελευθέρων. Υπάρχουν βέβαια και οι εξαιρέσεις, όπως αυτή της Γερμανίας, που δεύτερη δύναμη του συνασπισμού είναι οι Σοσιαλδημοκράτες ή και της Φινλανδίας, όπου έχουμε συμμετοχή των ακροδεξιών «Φινλανδών» (πρώην Αληθινοί Φινλανδοί).

Η άνοδος της ακροδεξιάς είναι αισθητή και σε άλλες χώρες, αν και τα κόμματα, που την εκπροσωπούν παρουσιάζουν αρκετές διαφοροποιήσεις στο λόγο και τις πρακτικές. Το αυστριακό Κόμμα Ελευθερίας είναι από τα πλέον ισχυρούς "mainstream" ακροδεξιούς πολιτικούς σχηματισμούς στην Ευρώπη, ελέγχοντας το 22% των εδρών του αυστριακού Κοινοβουλίου. 

Στη Σουηδία, οι παραδόξως αποκαλούμενοι "Σουηδοί Δημοκράτες" (PDF), συγκέντρωσαν στις τελευταίες γενικές εκλογές σχεδόν το 13% των ψήφων. Από κοντά το Jobbik με 12% στις τελευταίες εκλογές της Ουγγαρίας και το Kόμμα Ανεξαρτησίας στη Βρετανία. Στη Γαλλία η Μαρίν Λεπέν του Εθνικού Μετώπου πιστεύει ότι θα βρεθεί στο δεύτερο γύρο των επόμενων προεδρικών εκλογών.

Η αναζήτηση της Κεντροαριστεράς. Ο χώρος της Σοσιαλδημοκρατίας βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε διαρκή αναζήτηση. Σε παρελθούσες δεκαετίες είχε συνηθίσει να έχει την πρωτοβουλία σε διάφορες «μάχες»  (ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, δωρεάν υγεία και παιδεία, ισότητα γυναικών, σεβασμό μειονοτήτων κτλ). Τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται αμήχανος, σαν να μην έχει καταλήξει ποιος ακριβώς θα πρέπει να είναι ο ρόλος του. 

Οι εκπρόσωποί του έχουν  εφαρμόσει πολιτικές λιτότητας, αλλά και επισημαίνουν την ανάγκη για απομάκρυνση από αυτές, για «αναπτυξιακή στροφή» και «μεταρρυθμίσεις», που όμως, δεν προσδιορίζονται με σαφήνεια. Αυτό που λείπει ένα σαφές πολιτικό στίγμα. Κεντροαριστερές κυβερνήσεις έχουμε σήμερα σε μόλις εννέα χώρες (Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία, Σουηδία, Τσεχία, Ρουμανία, Κροατία, Μάλτα και Σλοβακία) με το 36% του πληθυσμού της Ε.Ε.. 

Το ποσοστό αυτό είναι μεν αυξημένο σε σχέση με το 2011, όταν οι χώρες με κεντροαριστερές διακυβέρνηση κάλυπταν μόλις το 14% του πληθυσμού της Ένωσης, αλλά αισθητά χαμηλότερο σε σχέση με το 2007, όταν αντιστοιχούσαν στο 45%. Το μέσο ποσοστό των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στην Ευρώπη έχει υποστεί σήμερα «καθίζηση» στο 26% από άνω του 40% τη δεκαετία του ‘80.

Φέτος μία κεντροαριστερή κυβέρνηση «έπεσε» στη Δανία και μία «ανέβηκε» στη Σουηδία. Στη Βρετανία οι Εργατικοί ήρθαν αντιμέτωποι με ένα  από τα πλέον απογοητευτικά αποτελέσματα στην ιστορία τους, ενώ στη Γαλλία ο Φρανσουά Ολάντ βλέπει τη δημοτικότητά του να καταρρέει. Την εξουσία διεκδικούν πάντως τα κεντροαριστερά κόμματα σε Πορτογαλία και Ισπανία.