ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΟΠΙΟ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟ 2017

 

Οι ανεπτυγμένες οικονομίες εξακολουθούν να καταγράφουν απογοητευτικές επιδόσεις και η παγκόσμια ανάπτυξη βρίσκει στήριξη στις αναδυόμενες αγορές. Οι Κεντρικές Τράπεζες διατηρούν τις χαλαρές νομισματικές πολιτικές αλλά χρειάζονται επιτέλους τη βοήθεια των κυβερνήσεων για την ενίσχυση της παραγωγικής δυναμικότητας των οικονομιών και την απόκρουση των πληθωριστικών πιέσεων. 

Το κινεζικό "τρένο" έχει για την ώρα μειώσει την ταχύτητά του αφού κατευθύνεται προς ένα διαφορετικό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης. Και μέσα στο ήδη εύθραυστο περιβάλλον της οικονομικής μεγέθυνσης γεννώνται πολιτικά κινήματα που προκρίνουν τον απομονωτισμό και τον προστατευτισμό. 

Αυτό είναι το τοπίο της παγκόσμιας οικονομίας το 2017, όπως το περιγράφει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο πρώτο κεφάλαιο της έκθεσης World Economic Outlook που δόθηκε στη δημοσιότητα σήμερα στο πλαίσιο της κορύφωσης των διαδικασιών για την σύνοδο της 7ης – 10ηςΟκτωβρίου στην Ουάσιγκτον.

Το ΔΝΤ προβλέπει ότι η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη θα παραμείνει συγκρατημένη το τρέχον έτος μετά και την επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης στις ΗΠΑ αλλά και την απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο διεθνής οργανισμός αναμένει μικρή ανάκαμψη από το 2017 και έπειτα, η οποία θα τροφοδοτηθεί κυρίως από τις αναδυόμενες οικονομίες.

Στην έκθεση επισημαίνεται η εύθραυστη φύση της ανάκαμψης οκτώ χρόνια μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι η επίμονη οικονομική στασιμότητα ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες οικονομίες ενδέχεται να εντείνει τις λαϊκιστικές εκκλήσεις για περιορισμούς στο εμπόριο και τη μετανάστευση.

Τέτοιου είδους εμπόδια θα μπορούσαν να παρακωλύσουν την παραγωγικότητα, την ανάπτυξη και την καινοτομία, προειδοποιεί ο Maurice Obstfeld, επικεφαλής οικονομολόγος και οικονομικός σύμβουλος του ΔΝΤ. "Είναι ζωτικής σημασίας να υπερασπιστούμε τις προοπτικές ενίσχυσης της ολοκλήρωσης στο εμπόριο", τονίζει.

Σύμφωνα με το ΔΝΤ, για τη στήριξη της ανάπτυξης βραχυπρόθεσμα, οι κεντρικές τράπεζες των ανεπτυγμένων οικονομιών θα πρέπει να διατηρήσουν τις πολιτικές νομισματικής χαλάρωσης. Αλλά η νομισματική πολιτική από μόνη της δεν θα επαναφέρει το "σφρίγος" των οικονομιών που ταλανίζονται από την επιβραδυνόμενη αύξηση της παραγωγικότητας και τη γήρανση των πληθυσμών, σύμφωνα με τη νέα έκθεση του Ταμείου.

Όπου είναι εφικτό, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να δαπανήσουν περισσότερα για την εκπαίδευση, την τεχνολογία και τις υποδομές ούτως ώστε να επεκτείνουν την παραγωγική τους δυναμικότητα, λαμβάνοντας παράλληλα μέτρα για την άμβλυνση των ανισοτήτων.

Πολλές χώρες θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν τη φθίνουσα αναπτυξιακή δυναμική μέσω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων προκειμένου να αυξήσουν τη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό, να αντιστοιχίσουν τις δεξιότητες με τις κατάλληλες θέσεις απασχόλησης και να περιορίσουν τα εμπόδια για είσοδο στην αγορά.

Το ΔΝΤ εκτιμά ότι η παγκόσμια οικονομία θα μεγεθυνθεί κατά 3,1% φέτος, αφήνοντας αμετάβλητη την πρόβλεψη του Ιουλίου. Το 2017, ο ρυθμός ανάπτυξης θα επιταχυνθεί στο 3,4% βρίσκοντας στήριξη στην ανάκαμψη των μεγαλύτερων αναδυόμενων αγορών, συμπεριλαμβανομένων της Ρωσίας και της Βραζιλίας. Οι ανεπτυγμένες οικονομίες θα αναπτυχθούν με ρυθμό μόλις 1,6% το 2016, χαμηλότερο σε σχέση με το 2,1% του 2015 και το 1,8% της πρόβλεψης του Ιουλίου. 

Το ΔΝΤ υποβαθμίζει τις προβλέψεις του για την ανάπτυξη των ΗΠΑ φέτος στο 1,6%, από 2,2% στις προβλέψεις του Ιουλίου, μετά και την απογοητευτική επίδοση που κατέγραψαν στο α’ εξάμηνο εξαιτίας των αδύναμων επιχειρηματικών επενδύσεων και της συρρίκνωσης του ρυθμού δημιουργίας αποθεμάτων.

Τυχόν επόμενες αυξήσεις των επιτοκίων της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ "αναμένεται να είναι σταδιακές, ενώ εξαρτώνται από ξεκάθαρες ενδείξεις πως οι μισθοί και οι τιμές ανεβαίνουν σταθερά", σημειώνει το ΔΝΤ. Το ΔΝΤ εκτιμά επίσης ότι η αβεβαιότητα που απορρέει από το δημοψήφισμα υπέρ του Brexit τον Ιούνιο θα πλήξει την επενδυτική εμπιστοσύνη. 

Ο ρυθμός μεγέθυνσης του Ηνωμένου Βασιλείου θα επιβραδύνει στο 1,8% φέτος και στο 1,1% το 2017, σε σύγκριση με 2,2% το 2015. Η οικονομία της Ευρωζώνης αναμένεται να "τρέξει" με ρυθμό 1,7% φέτος και 1,5% το 2017, έναντι 2% του 2015.

"Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναμένεται να διατηρήσει την υφιστάμενη διευκολυντική πολιτική της", αναφέρει το ΔΝΤ. "Ενδέχεται να χρειαστεί και περαιτέρω χαλάρωση μέσω της επέκτασης των αγορών παγίων εάν ο πληθωρισμός δεν καταφέρει να ανακάμψει".

Στην Ιαπωνία, την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, η ανάπτυξη αναμένεται να παραμείνει υποτονική στο 0,5% φέτος και στο 0,6% το 2017, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Βραχυπρόθεσμα, οι κυβερνητικές δαπάνες και η χαλαρή νομισματική πολιτική θα στηρίξουν την ανάπτυξη.

Μεσοπρόθεσμα, η συρρίκνωση του πληθυσμού θα βάλει "τροχοπέδη" στην ιαπωνική οικονομία. Στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες, ο ρυθμός ανάπτυξης θα επιταχυνθεί για πρώτη φορά σε διάστημα έξι ετών, στο 4,2%, εκτιμά το ΔΝΤ το οποίο αναβαθμίζει ελαφρώς την πρόβλεψη του Ιουλίου για ανάπτυξη 4,1%.

Το επόμενο έτος, ο ρυθμός ανάπτυξης των αναδυόμενων αναμένεται να αυξηθεί στο 4,6%. Ωστόσο, σημειώνει το ΔΝΤ, οι αναπτυξιακές προοπτικές διαφέρουν ανά χώρα και ανά περιοχή.

Ειδική αναφορά γίνεται στην Κίνα, όπου οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα συνεχίσουν να προσπαθούν να απεξαρτήσουν την οικονομία από τις επενδύσεις και τη βιομηχανία και να την στρέψουν προς την κατανάλωση και τις υπηρεσίες, μια πολιτική η οποία αναμένεται να επιβραδύνει την ανάπτυξη βραχυπρόθεσμα αλλά να βάλει τα θεμέλια για μια πιο βιώσιμη ανάπτυξη μακροπρόθεσμα. 

Παρολ’αυτά, προειδοποιεί το Ταμείο, η κινεζική κυβέρνηση θα πρέπει να λάβει μέτρα για να "χαλιναγωγήσει" το δανεισμό ο οποίος "αυξάνεται με επικίνδυνο ρυθμό" και να κόψει τον "ομφάλιο λώρο" από τις μη βιώσιμες κρατικά ελεγχόμενες επιχειρήσεις, "αποδεχόμενη την βραδύτερη ανάπτυξη του ΑΕΠ".

Η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου αναμένεται να αναπτυχθεί με ρυθμό 6,6% φέτος και 6,2% το 2017, από 6,9% πέρυσι. Φωτεινό σημείο της έκθεσης του ΔΝΤ παραμένει η Ινδία η οποία αναμένεται να αναπτυχθεί κατά 7,6% αυτό το έτος και το επόμενο. 

Ωστόσο, τόσο η Κίνα, όσο και η Ινδία αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα που πολλές αναδυόμενες αγορές άρχισαν μόλις να διαπιστώνουν: τα αυξανόμενα επίπεδα εταιρικού χρέους. Τα υψηλά εταιρικά χρέη, η συρρικνούμενη κερδοφορία και οι αδύναμοι ισολογισμοί - ιδιαίτερα για τους εξαγωγείς εμπορευμάτων - "αφήνουν αυτές τις οικονομίες έκθετες στις απότομες αλλαγές στην επενδυτική εμπιστοσύνη", λέει το ΔΝΤ.

Η κρίση άφησε πίσω της ένα κοκτέιλ αλληλεπιδρώμενων προβλημάτων –υψηλά χρέη, μη εξυπηρετούμενα δάνεια στα βιβλία των τραπεζών, αποπληθωριστικές πιέσεις, υποτονικές επενδύσεις και διαβρωμένο ανθρώπινο κεφάλαιο- το οποίο εξακολουθεί να συγκρατεί τα δυνάμει αναπτυξιακά επίπεδα.

Με τους επενδυτές και τους καταναλωτές να είναι πιο επιφυλακτικοί επειδή φοβούνται ότι η αργή ανάπτυξη θα διατηρηθεί, η πραγματική ανάπτυξη μπορεί κάλλιστα να συρρικνωθεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Αυτοί οι αυτοεκπληρούμενοι μηχανισμοί θα μπορούσαν να αντιστραφούν μέσω της αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης.

Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχει δοθεί μια ισορροπημένη απάντηση πολιτικής αφού αυτή στηρίχθηκε υπερβολικά στις κεντρικές τράπεζες. Και πλέον οι αγορές φοβούνται ότι η πολιτική δεν έχει άλλα περιθώρια να αντιμετωπίσει το επόμενο μεγάλο αρνητικό οικονομικό σοκ.

Και έπειτα είναι και οι πολιτικές επιπτώσεις από την επίμονα χαμηλή ανάπτυξη. Η αργή και ατελής ανάκαμψη από την κρίση υπήρξε ιδιαίτερα επιβλαβής για τις χώρες όπου η κατανομή εισοδήματος συνέχισε να κλίνει προς τα υψηλότερα εισοδήματα, αφήνοντας μικρό περιθώριο για τα χαμηλότερα εισοδήματα να αναπτυχθούν.

Το αποτέλεσμα σε ορισμένες πλούσιες χώρες ήταν να αναπτυχθεί ένα πολιτικό κίνημα που κατηγορεί την παγκοσμιοποίηση για όλα τα δεινά και αναζητά τρόπους να αποσυνδέσει την οικονομία κάθε χώρας από τις παγκόσμιες τάσεις αντί να την εμπλέξει στη συνεργασία με ξένα κράτη. Το Brexit είναι μόνο ένα παράδειγμα αυτής της τάσης. 

Οι ανησυχίες αυτές εγείρουν απειλές για τις προβλέψεις του ΔΝΤ. Η προβλεπόμενη ανάπτυξη το 2017 και μετά θα μπορούσε να εκτροχιαστεί από ποικίλες, πιθανώς αλληλεπιδρώμενες εξελίξεις: μια άτσαλη μετάβαση της οικονομίας της Κίνας.

Μια ραγδαία περαιτέρω πτώση των τιμών εμπορευμάτων, μια σύσφιξη των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών συνθηκών ή μια μεγάλη ενίσχυση των φραγμών στο εμπόριο. Οι γεωπολιτικές εντάσεις θα μπορούσαν να αναζωπυρωθούν, εντείνοντας την ανθρωπιστική κρίση που πλήττει ήδη τη Μέση Ανατολή και την Αφρική και περιπλέκοντας το περιβάλλον χάραξης πολιτικών.

Εν μέσω αυτών των απειλών, το ΔΝΤ καλεί για πιο επείγουσα δράση από τις αρχές, επισημαίνοντας ότι οι υφιστάμενες πολιτικές αποτυγχάνουν να αναζωπυρώσουν την ανάπτυξη. 

Παρά τα υψηλά επίπεδα χρέους και την αδυναμία των κεντρικών τραπεζών να τονώσουν τον πληθωρισμό μέσω των ιστορικά χαμηλών επιτοκίων, το Ταμείο θεωρεί πως οι αξιωματούχοι των μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου έχουν το περιθώριο πολιτικής να ενισχύσουν την ανάπτυξη έαν ένα σοκ χτυπήσει την παγκόσμια οικονομία.

Αλλά αυτό απαιτεί να κάνουν αυτό που δεν κατάφεραν τα προηγούμενα χρόνια: να χρησιμοποιήσουν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία -δημοσιονομικά, διαρθρωτικά και νομισματικά- με έναν ολοκληρωμένο, συνεπή και συντονισμένο τρόπο.

Το ΔΝΤ συνιστά στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής προσοχή έναντι του πειρασμού να επιστρέψουν στον προστατευτισμό καθώς η ανάπτυξη του εμπορίου παγώνει σε περίοδο χαμηλής ανάπτυξης.

Η αύξηση των φραγμών στο εμπόριο, το Brexit και η έντονη αντι-εμπορική ρητορική στην προεκλογική εκστρατεία των ΗΠΑ ρισκάρουν να ωθήσουν την παγκόσμια ανάπτυξη βαθύτερα σε μακροχρόνιο "βάλτο".