15 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΧΡΑΝΤ ΝΤΙΝΚ

Δεκαπέντε χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη δολοφονία του Τουρκοαρμένιου δημοσιογράφου Χραντ Ντινκ στην Κωνσταντινούπολη… με την κατάσταση να έχει όμως επιδεινωθεί δραματικά έκτοτε στο εσωτερικό της γείτονος Τουρκίας. Η πολιτική πόλωση, ολοένα πιο ακραία και τοξική. Η ακροδεξιά βία, περισσότερο παρούσα, να ξυπνά μνήμες από τη δεκαετία του 1970. Τα δικαιώματα των μειονοτήτων σε ασφυκτικό κλοιό εντεινόμενων παραβιάσεων. 

Η Αγία Σοφία, από μουσείο τέμενος. Ο πληθωρισμός στον «θεό» και η λίρα στην «άβυσσο».Η Τουρκία εκτός της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών που έχει καθιερωθεί (κατά τραγική ειρωνεία πλέον) να αποκαλείται Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, και η ισλαμοεθνικιστική προπαγάνδα σε μαξιμαλιστικό οίστρο. Κι όλα αυτά μαζί, να συνθέτουν πια την εικόνα μιας Τουρκίας που, αν και «σύγχρονη», μοιάζει να έχει κάνει πολλά βήματα πίσω.

Ήταν 19 Ιανουαρίου του 2007 – τότε που ο Ερντογάν ακόμη συνεργαζόταν με έναν ιμάμη ονόματι… Φετουλάχ Γκιουλέν και που η τουρκική οικονομία ανθούσε – όταν ο Χραντ Ντινκ, διευθυντής της δίγλωσσης αρμενοτουρκικής εφημερίδας Agos έπεσε νεκρός από τα πυρά ενός 17χρονου εθνικιστή στην Κωνσταντινούπολη.  

Ο Ντινκ είχε κάνει το «λάθος» να υποστηρίξει ενυπογράφως, σε παλαιότερο άρθρο του πως η «εθνική ηρωίδα» των Τούρκων πιλότος Σαμπιχά Γκιοκτσέν ήταν αρμενικής καταγωγής, πράγμα που προκάλεσε την οργή των εθνικιστών αλλά και του καθεστώτος το οποίο θα οδηγούσε στο εδώλιο τον Τουρκοαρμένιο δημοσιογράφο με την – τότε πολύ της «μόδας» – κατηγορία περί προσβολής του τουρκισμού. 

«Η δολοφονία του Ντινκ είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας επιχείρησης του τουρκικού “βαθέος κράτους”», γράφει ο Χαλίλ Καραβέλι στο βιβλίο του «Τουρκία: Μοντέλο αυταρχικού κράτους». «Ο εκτελεστής, ένας έφηβος από άπορη οικογένεια, συνελήφθη, όμως ήταν ξεκάθαρο πως δεν είχε ενεργήσει μόνος του. Η ανάμειξη των συνήθων υπόπτων – των δεξιών εθνικιστικών δικτύων εντός των μυστικών υπηρεσιών, της αστυνομίας και της χωροφυλακής – ήταν προφανής.

Η αστυνομία δεν μπήκε καν στον κόπο να κρύψει τη συνέργειά της. Οι αστυνομικοί που έκαναν τη σύλληψη είχαν απεικονιστεί σε βίντεο να κρατούν με περηφάνια μια τουρκική σημαία μαζί με τον εκτελεστή», συνεχίζει. Όσο για τον ίδιο τον Ντινκ, εκείνος «είχε το τυπικό προφίλ του θύματος του βαθέως κράτους της Τουρκίας: ήταν μέλος εθνικής μειονότητας και επιπλέον σοσιαλιστής», όπως σημειώνει ο Καραβέλι.

«Είχε ανάμειξη το τουρκικό κράτος στη δολοφονία του Χραντ Ντινκ;» Το ερώτημα κυριαρχούσε στο διεθνή τύπο, ειδικά τα πρώτα χρόνια έπειτα από τη δολοφονία, με τους περισσοτέρους να γνωρίζουν φυσικά πολύ καλά την απάντηση, είτε ήθελαν να το παραδεχθούν δημόσια, είτε όχι. Υπενθυμίζεται, άλλωστε, ότι προ 15ετίας πολλοί στη Δύση ακόμη πίστευαν στις «δημοκρατικές» διαθέσεις του τότε πρωθυπουργού Ερντογάν, τον οποίο μάλιστα θα στήριζαν και το 2007, τότε με φόντο την κρίση της εκλογής του ισλαμιστή Αμπντουλάχ Γκιουλ στην προεδρία της Τουρκίας.

Πλέον, 15 χρόνια μετά (που μοιάζουν σαν αιώνας), οι απαντήσεις έχουν δοθεί. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει πάψει προ πολλού να θεωρείται δημοκράτης ηγέτης, ενώ ο Αμπντουλάχ Γκιουλ έχει πάει σπίτι του, διαρρηγνύοντας τους δεσμούς με τον παλαιό του συνοδοιπόρο. Όσο για τους υπευθύνους για τη δολοφονία του Χραντ Ντινκ, πέραν του τότε 17χρονου εκτελεστή, εκείνοι (ή τουλάχιστον κάποιοι από εκείνους) καταδικάστηκαν… προ μηνών, με καθυστέρηση σχεδόν 15 ετών. 

Μεταξύ αυτών: υψηλά ιστάμενα στελέχη της αστυνομίας της Κωνσταντινούπολης (Ramazan Akyurek, Ali Fuat Yilmazer) αλλά και του τουρκικού υπουργείου Εσωτερικών (Yavuz Karakaya, Muharrem Demirkale, Ali Oz) τα οποία όμως πλέον παρουσιάζονται ως… γκιουλενιστές, πράγμα μάλλον «βολικό» βέβαια για το ίδιο το καθεστώς Ερντογάν που φορτώνει πια όσα θέλει να ξεφορτωθεί (βλ. δολοφονία Ντινκ, κατάρριψη ρωσικού μαχητικού στη Σύρια κ.ά.) στο περιβάλλον του άλλοτε συμμάχου που έγινε εχθρός.

Τον Ιανουάριο του 2007, δεκάδες χιλιάδες Τούρκοι είχαν διαδηλώσει στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης έπειτα από την κηδεία του Χραντ Ντινκ, κρατώντας πλακάτ με τη φράση «Είμαστε όλοι Αρμένιοι» («Hepimiz Ermeniyiz»). «Ήταν μια μοναδική εκδήλωση τουρκικής αλληλεγγύης προς τους Αρμένιους» που «ενθάρρυνε πολλούς φιλελεύθερους προοδευτικούς και αριστερούς Τούρκους διαννοούμενους να θεωρήσουν πως η κοινωνία τους ερχόταν επιτέλους αντιμέτωπη με το σκοτεινό της παρελθόν», έγραφε ο Καραβέλι στο βιβλίο του.

Δεκαπέντε χρόνια έπειτα από εκείνη τη δολοφονία, το «σκοτεινό παρελθόν» έχει ωστόσο πια ανακάμψει-επιστρέψει δριμύ… φιμώνοντας, φυλακίζοντας, απειλώντας και στρέφοντας την πλάστιγγα συνολικά προς τα ακροδεξιά.  Θα μπορούσε άραγε πια, εν έτει 2022, (και ενώ ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έχει εν τω μεταξύ προχωρήσει στην αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων) να ξαναγίνει μια τέτοιου τύπου, ανάλογη σε όγκο, διαδήλωση στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης όπως ήταν εκείνη του 2007.

Με ένα ανάλογα «προκλητικό» για το τουρκικό ισλαμοεθνικιστικό κατεστημένο (το εκφραζόμενο όχι μόνο από τα συγκυβερνώντα AKP και MHP αλλά και από τα αντιπολιτευόμενα CHP και İYİ Parti) σύνθημα;  Από την απάντηση κρίνεται και η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει πια η Τουρκική Δημοκρατία καθώς οδεύει προς τη συμπλήρωση 100 ετών από την ίδρυσή της.